3. Türkiye-Afrika İştirak Doruğu sonuç bildirgesi yayımlandı. Sonuç bildirgesinde bir daha sonraki doruğa kadar olan devir için gerçekleştirecek çalışmalar, barış, güvenlik ve adalet, insan odaklı gelişme, kuvvetli ve sürdürülebilir büyüme olarak vurgulandı.
Kelam konusu çalışmalarla ilgili olarak bir daha sonraki doruğa kadar olan 2022 – 2026 devri için bir ortak aksiyon planı belirlenerek, bu aksiyon planları Barış, Güvenlik ve Yönetişim, Ticaret, Yatırım ve Sanayi, Eğitim, BTİ marifetleri, Gençlik ve Bayan Gelişimi, Altyapı Geliştirme ve Tarım, Güçlü Sıhhat Sistemlerinin Teşvik Edilmesi halinde 5 başlık altında toplandı.
CORONA VİRÜSÜ VURGUSU
Bildirgede corona virüsü salgınına da vurgu yapıldı. Salgının Afrika halkları ve ekonomileri üstündeki yıkıcı tesirini hafifçeletme konusundaki kararlılık tekrar edilerek şu biçimde denildi:
* Bilhassa tedavi ve aşılara erişiminde meydana gelen Kuzey-Güney ayrımının boyutu karşısında derin kaygı duyuyoruz. Bu çeşit kaynakların daha adil halde paylaşımının zarurî olduğuna ve olağana dönüşün hızlandırılması konusunda önemli tesiri olacağına inanıyor, bizlere artan ölçüde güçlü sınamalar sunan mevcut global ortamda, faal epeyce taraflılığın sağlanmasını teminen karşılıklı ve eş güdümlü bir yaklaşımla bir arada çalışmaya yönelik taahhüdümüzü yeniliyor, insan hakları, insan onuru ve herkes için eşit fırsatlara dayalı daha barışçıl, adil, istikrarlı ve müreffeh bir dünya için kararlı bir arayışla hayli taraflı forumlarda birbirine daha yakınlaşan tavırlara yönelik taahhütte bulunuyoruz.
GLOBAL ISINMA
Afrika’nın iklim değişikliğinde en epey etkilenen kıtalardan biri olduğuna dikkat çekilen sonuç bildirgesinde, Afrika’nın global emisyonlara en az katkıda olmasına karşın iklim değişikliğinin tesirlerinden en çok etkilenen kıtalardan biri olduğu açıklandı.
Gelişmiş ülkelere de bu bahiste davette bulunulan bildirgede, “Gelişmiş ülkeleri, manalı tesir azaltma aksiyonları, benimsemeler ve afet risk idaresi için 2025 yılına kadar 100 milyar dolarlık yıllık iklim finansmanı gayesine ulaşmaya ve iklim değişikliğine karşı kuvvetli bir global karşılığın önünü açacak olan bu gayesi önümüzdeki senelerda hızlandırmaya kuvvetle çağırıyoruz” denildi.
FİLİSTİN DEVLETİ
Sonuç bildiresinde, “Arap-İsrail çatışmasının, başşehri Doğu Kudüs olan, Haziran 1967 hudutlarına sahip, bağımsız Filistin Devleti’nin kurulmasını sağlamak maksadıyla, Afrika Birliği Asamblesi Bildirisi, memleketler arası hukuk unsurları ve ilgili tüm Birleşmiş Milletler kararları uyarınca barışçıl yollarla tahliline olan takviyemizi bir kere daha vurguluyoruz” tabirlerine yer verildi.
SONUÇ BİLDİRGESİ
Bildirgede şu tabirlere yer verildi:
* Biz, üçüncü Afrika-Türkiye Paydaşlık Doruğu için 18 Aralık 2021 tarihinde Türkiye Cumhuriyeti’nin İstanbul kentinde bir ortaya gelen Kıta’yı ve Afrika Birliği’ni ve kurumlarını temsil eden Afrika Devlet ve Hükümet Liderleri ve Heyet Liderleri ile Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı; 19 Ağustos 2008 tarihinde İstanbul’da düzenlenen Birinci Türkiye-Afrika İşbirliği Doruğunda kabul edilen Afrika-Türkiye İştirakine Ait İstanbul Bildirisinde ve 21 Kasım 2014 tarihinde Ekvator Ginesi’nin Malabo kentinde düzenlenen İkinci Afrika-Türkiye İştirak Doruğu Bildirisinde belirtilen emel ve prensipleri hatırlayarak; Afrika Ülkelerinin ve Türkiye’nin ulaştığı işbirliği seviyesini takdir ediyoruz.
* Bu işbirliği öteki konular meyanında, Devlet ve Hükümet Liderleri seviyesinde ziyaretlerin ortak bağlara kazandırdığı ivme, ayrıyeten Afrika Ülkeleri ile Türkiye içinde diplomatik temsilcilik sayısının artırılması yoluyla itimat ve hürmet, mütekabiliyet ve karşılıklı fayda üzerine bina edilmiştir. Tepe tarafınca kabul edilen Türkiye-Afrika Paydaşlığı 2015-2020 Ortak Uygulama Raporunu memnuniyetle karşılıyoruz.
* Türkiye’nin, OECD standartlarına nazaran hesaplanan, 2015-2019 yılları içinde Afrika Kıtası’na yaptığı kalkınma yardımının 968 Milyon ABD doları olduğu ve Malabo Zirvesi’nden bu yana 1 milyar ABD dolarını büyük ölçüde aştığı istikametindeki değerlendirmesini dikkate alıyor; Kovid-19 salgınının halklarımız ve ekonomilerimiz üstündeki yıkıcı tesirini hafifçeletme konusundaki kararlılığımızı yine ediyor, bilhassa tedavi ve aşılara erişiminde meydana gelen Kuzey-Güney ayrımının boyutu karşısında derin kaygı duyuyoruz.
* Bu tıp kaynakların daha adil halde paylaşımının zarurî olduğuna ve olağana dönüşün hızlandırılması konusunda önemli tesiri olacağına inanıyor; Bizlere artan ölçüde güçlü sınamalar sunan mevcut global ortamda, aktif fazlaca taraflılığın sağlanmasını teminen karşılıklı ve eşgüdümlü bir yaklaşımla bir arada çalışmaya yönelik taahhüdümüzü yeniliyor; insan hakları, insan onuru ve herkes için eşit fırsatlara dayalı daha barışçıl, adil, istikrarlı ve müreffeh bir dünya için kararlı bir arayışla epey taraflı forumlarda birbirine daha yakınlaşan tavırlara yönelik taahhütte bulunuyoruz.
* Bu sıkıntı ortamda, her iki tarafın devletlerinin ve halklarının çıkarları için işbirliğimizi daha da güçlendirmeyi ve derinleştirmeyi taahhüt ediyoruz. Bu hedefle aşağıdaki konuları vaat ediyoruz: Ortaklığımızı, bilhassa Türkiye, Afrika Ülkeleri ve Afrika Birliği’nin iştirakiyle gerçekleştirilecek, uygulanabilir ve yerinde üçlü projeleri ve her ülkenin kişisel gereksinimlerine nazaran daha yeterli uyarlanan programları çoğaltarak yeni bir düzeye taşımayı, bu biçimdece Afrika Birliği’nin mevcut kurallarını uygularken işbirliğimizin verimliliğini ve sürdürülebilirliğini artırmayı; Birleşmiş Milletler 2030 Gündemini de dikkate alarak, Afrika Birliğinin 2063 Gündem Evrakı ve Birinci On Yıllık Uygulama Planında yer alan kıta için öncelikli programlarının uygulanmasına kayda paha ölçüde katkıda bulunacak ortak aksiyonlara odaklanmayı.
* 7. Paris Mutabakatı ve Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi’nin (UNFCCC) tam olarak uygulanması konusundaki taahhüdümüzü bir dahaliyor; ortak ancak farklılaştırılmış sorumluluklar ve nazaranceli kabiliyetlerö unsuru uyarınca net sıfır emisyonu hedefleyen uzun vadeli düşük sera gazı emisyonu geliştirme stratejilerinin değerinin altını çiziyoruz. Kongo Havzası, Sahel bölgesi ve küçük ada ülkeleri iklim kurulları üzere iklim değişikliğiyle uğraşa yönelik bölgesel teşebbüsleri destekliyoruz.
* Afrika’nın global emisyonlara en az katkıda olmasına karşın iklim değişikliğinin tesirlerinden en epey etkilenen kıtalardan biri olduğunun farkındayız. Gelişmiş ülkeleri, manalı tesir azaltma aksiyonları, benimsemeler ve afet risk idaresi için 2025 yılına kadar 100 milyar dolarlık yıllık iklim finansmanı gayesine ulaşmaya ve iklim değişikliğine karşı kuvvetli bir global cevabın önünü açacak olan bu maksadı önümüzdeki senelerda hızlandırmaya kuvvetle çağırıyoruz. Mısır’ın 2022’de COP27’ye evsahipliği yapmasını memnuniyetle karşılıyoruz.
* İştirak Tepelerimiz Afrika-Türkiye işbirliğinin tamamına stratejik rehberlik sağlamaktadır. Buna ile Afrika ülkeleri içinde ikili seviyede, Türkiye ile her bir Afrika ülkesi içinde gerçekleştirilen Afrika-Türkiye işbirliği de bunu tamamlamaktadır. Birleşmiş Milletler kurumları ve organları ve yerine göre İslam İşbirliği Teşkilatı organları üzere milletlerarası kuruluşlarla bir arada gerçekleştirilen işbirliği de kayda paha seviyededir.
* Milletlerarası mukavelelere; bilhassa de devletlerin egemenliğine, bağımsızlığına ve toprak bütünlüğüne hürmet ile iç işlerine müdahale etmeme ile ilgili kararlara ve özellikle BM Şartı’na bağlılığımızı teyit ediyoruz. Yasal olarak oluşturulmuş hükümetleri devirmeye yönelik her türlü silahlı şiddeti ve darbe teşebbüsünü kınıyoruz.
* Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’nun ilgili kararları doğrultusunda, Devletleri, bilhassa gelişmekte olan ülkelerde ekonomik ve toplumsal kalkınmanın tam olarak gerçekleşmesini engelleyen, memleketler arası hukuka ve Birleşmiş Milletler Şartı’na uygun olmayan her türlü ekonomik, mali yahut ticari tedbiri ilan etmekten ve uygulamaktan kaçınmaya kuvvetli bir biçimde teşvik ediyoruz. Bu hareketler ayrıyeten ilgili Afrika ülkelerinin kovid-19 salgınının tesirlerine cevap verme kapasitesini düşürürken, nüfuslarının genel refahını da etkilemektedir.
* Arap-İsrail çatışmasının, başşehri Doğu Kudüs olan, Haziran 1967 hudutlarına sahip, bağımsız Filistin Devleti’nin kurulmasını sağlamak hedefiyle, Afrika Birliği Asamblesi Bildirisi, milletlerarası hukuk unsurları ve ilgili tüm Birleşmiş Milletler kararları uyarınca barışçıl yollarla tahliline olan takviyemizi bir kere daha vurguluyoruz. Sıhhat, barış, güvenlik, yönetişim ve adalet, insan odaklı kalkınma ve kuvvetli ve sürdürülebilir büyüme ile ilgili olması niçiniyle global alandaki yeni konularda işbirliğimizi güçlendirmeyi taahhüt ediyoruz.
Bir daha sonraki Doruğa kadar olan devir için gerçekleştireceğimiz ortak çalışmalar, Gündem 2063’te yer alan birden fazla alanı kapsayacak olmakla birlikte, aşağıdaki üç başlık altında özetlenebilir: Barış, güvenlik ve adalet, insan odaklı gelişme, kuvvetli ve sürdürülebilir büyüme. Bu alt temalar, bir daha sonraki Tepeye kadarki 2022 – 2026 devri için bir Ortak Hareket Planı aracılığıyla beş stratejik işbirliği alanı altında aşağıdaki biçimde uygulanacaktır: Barış, Güvenlik ve Yönetişim; Ticaret, Yatırım ve Sanayi; Eğitim, BTİ hünerleri, Gençlik ve Bayan Gelişimi; Altyapı Geliştirme ve Tarım; Sağlam Sıhhat Sistemlerinin Teşvik Edilmesi.
Kelam konusu çalışmalarla ilgili olarak bir daha sonraki doruğa kadar olan 2022 – 2026 devri için bir ortak aksiyon planı belirlenerek, bu aksiyon planları Barış, Güvenlik ve Yönetişim, Ticaret, Yatırım ve Sanayi, Eğitim, BTİ marifetleri, Gençlik ve Bayan Gelişimi, Altyapı Geliştirme ve Tarım, Güçlü Sıhhat Sistemlerinin Teşvik Edilmesi halinde 5 başlık altında toplandı.
CORONA VİRÜSÜ VURGUSU
Bildirgede corona virüsü salgınına da vurgu yapıldı. Salgının Afrika halkları ve ekonomileri üstündeki yıkıcı tesirini hafifçeletme konusundaki kararlılık tekrar edilerek şu biçimde denildi:
* Bilhassa tedavi ve aşılara erişiminde meydana gelen Kuzey-Güney ayrımının boyutu karşısında derin kaygı duyuyoruz. Bu çeşit kaynakların daha adil halde paylaşımının zarurî olduğuna ve olağana dönüşün hızlandırılması konusunda önemli tesiri olacağına inanıyor, bizlere artan ölçüde güçlü sınamalar sunan mevcut global ortamda, faal epeyce taraflılığın sağlanmasını teminen karşılıklı ve eş güdümlü bir yaklaşımla bir arada çalışmaya yönelik taahhüdümüzü yeniliyor, insan hakları, insan onuru ve herkes için eşit fırsatlara dayalı daha barışçıl, adil, istikrarlı ve müreffeh bir dünya için kararlı bir arayışla hayli taraflı forumlarda birbirine daha yakınlaşan tavırlara yönelik taahhütte bulunuyoruz.
GLOBAL ISINMA
Afrika’nın iklim değişikliğinde en epey etkilenen kıtalardan biri olduğuna dikkat çekilen sonuç bildirgesinde, Afrika’nın global emisyonlara en az katkıda olmasına karşın iklim değişikliğinin tesirlerinden en çok etkilenen kıtalardan biri olduğu açıklandı.
Gelişmiş ülkelere de bu bahiste davette bulunulan bildirgede, “Gelişmiş ülkeleri, manalı tesir azaltma aksiyonları, benimsemeler ve afet risk idaresi için 2025 yılına kadar 100 milyar dolarlık yıllık iklim finansmanı gayesine ulaşmaya ve iklim değişikliğine karşı kuvvetli bir global karşılığın önünü açacak olan bu gayesi önümüzdeki senelerda hızlandırmaya kuvvetle çağırıyoruz” denildi.
FİLİSTİN DEVLETİ
Sonuç bildiresinde, “Arap-İsrail çatışmasının, başşehri Doğu Kudüs olan, Haziran 1967 hudutlarına sahip, bağımsız Filistin Devleti’nin kurulmasını sağlamak maksadıyla, Afrika Birliği Asamblesi Bildirisi, memleketler arası hukuk unsurları ve ilgili tüm Birleşmiş Milletler kararları uyarınca barışçıl yollarla tahliline olan takviyemizi bir kere daha vurguluyoruz” tabirlerine yer verildi.
SONUÇ BİLDİRGESİ
Bildirgede şu tabirlere yer verildi:
* Biz, üçüncü Afrika-Türkiye Paydaşlık Doruğu için 18 Aralık 2021 tarihinde Türkiye Cumhuriyeti’nin İstanbul kentinde bir ortaya gelen Kıta’yı ve Afrika Birliği’ni ve kurumlarını temsil eden Afrika Devlet ve Hükümet Liderleri ve Heyet Liderleri ile Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı; 19 Ağustos 2008 tarihinde İstanbul’da düzenlenen Birinci Türkiye-Afrika İşbirliği Doruğunda kabul edilen Afrika-Türkiye İştirakine Ait İstanbul Bildirisinde ve 21 Kasım 2014 tarihinde Ekvator Ginesi’nin Malabo kentinde düzenlenen İkinci Afrika-Türkiye İştirak Doruğu Bildirisinde belirtilen emel ve prensipleri hatırlayarak; Afrika Ülkelerinin ve Türkiye’nin ulaştığı işbirliği seviyesini takdir ediyoruz.
* Bu işbirliği öteki konular meyanında, Devlet ve Hükümet Liderleri seviyesinde ziyaretlerin ortak bağlara kazandırdığı ivme, ayrıyeten Afrika Ülkeleri ile Türkiye içinde diplomatik temsilcilik sayısının artırılması yoluyla itimat ve hürmet, mütekabiliyet ve karşılıklı fayda üzerine bina edilmiştir. Tepe tarafınca kabul edilen Türkiye-Afrika Paydaşlığı 2015-2020 Ortak Uygulama Raporunu memnuniyetle karşılıyoruz.
* Türkiye’nin, OECD standartlarına nazaran hesaplanan, 2015-2019 yılları içinde Afrika Kıtası’na yaptığı kalkınma yardımının 968 Milyon ABD doları olduğu ve Malabo Zirvesi’nden bu yana 1 milyar ABD dolarını büyük ölçüde aştığı istikametindeki değerlendirmesini dikkate alıyor; Kovid-19 salgınının halklarımız ve ekonomilerimiz üstündeki yıkıcı tesirini hafifçeletme konusundaki kararlılığımızı yine ediyor, bilhassa tedavi ve aşılara erişiminde meydana gelen Kuzey-Güney ayrımının boyutu karşısında derin kaygı duyuyoruz.
* Bu tıp kaynakların daha adil halde paylaşımının zarurî olduğuna ve olağana dönüşün hızlandırılması konusunda önemli tesiri olacağına inanıyor; Bizlere artan ölçüde güçlü sınamalar sunan mevcut global ortamda, aktif fazlaca taraflılığın sağlanmasını teminen karşılıklı ve eşgüdümlü bir yaklaşımla bir arada çalışmaya yönelik taahhüdümüzü yeniliyor; insan hakları, insan onuru ve herkes için eşit fırsatlara dayalı daha barışçıl, adil, istikrarlı ve müreffeh bir dünya için kararlı bir arayışla epey taraflı forumlarda birbirine daha yakınlaşan tavırlara yönelik taahhütte bulunuyoruz.
* Bu sıkıntı ortamda, her iki tarafın devletlerinin ve halklarının çıkarları için işbirliğimizi daha da güçlendirmeyi ve derinleştirmeyi taahhüt ediyoruz. Bu hedefle aşağıdaki konuları vaat ediyoruz: Ortaklığımızı, bilhassa Türkiye, Afrika Ülkeleri ve Afrika Birliği’nin iştirakiyle gerçekleştirilecek, uygulanabilir ve yerinde üçlü projeleri ve her ülkenin kişisel gereksinimlerine nazaran daha yeterli uyarlanan programları çoğaltarak yeni bir düzeye taşımayı, bu biçimdece Afrika Birliği’nin mevcut kurallarını uygularken işbirliğimizin verimliliğini ve sürdürülebilirliğini artırmayı; Birleşmiş Milletler 2030 Gündemini de dikkate alarak, Afrika Birliğinin 2063 Gündem Evrakı ve Birinci On Yıllık Uygulama Planında yer alan kıta için öncelikli programlarının uygulanmasına kayda paha ölçüde katkıda bulunacak ortak aksiyonlara odaklanmayı.
* 7. Paris Mutabakatı ve Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi’nin (UNFCCC) tam olarak uygulanması konusundaki taahhüdümüzü bir dahaliyor; ortak ancak farklılaştırılmış sorumluluklar ve nazaranceli kabiliyetlerö unsuru uyarınca net sıfır emisyonu hedefleyen uzun vadeli düşük sera gazı emisyonu geliştirme stratejilerinin değerinin altını çiziyoruz. Kongo Havzası, Sahel bölgesi ve küçük ada ülkeleri iklim kurulları üzere iklim değişikliğiyle uğraşa yönelik bölgesel teşebbüsleri destekliyoruz.
* Afrika’nın global emisyonlara en az katkıda olmasına karşın iklim değişikliğinin tesirlerinden en epey etkilenen kıtalardan biri olduğunun farkındayız. Gelişmiş ülkeleri, manalı tesir azaltma aksiyonları, benimsemeler ve afet risk idaresi için 2025 yılına kadar 100 milyar dolarlık yıllık iklim finansmanı gayesine ulaşmaya ve iklim değişikliğine karşı kuvvetli bir global cevabın önünü açacak olan bu maksadı önümüzdeki senelerda hızlandırmaya kuvvetle çağırıyoruz. Mısır’ın 2022’de COP27’ye evsahipliği yapmasını memnuniyetle karşılıyoruz.
* İştirak Tepelerimiz Afrika-Türkiye işbirliğinin tamamına stratejik rehberlik sağlamaktadır. Buna ile Afrika ülkeleri içinde ikili seviyede, Türkiye ile her bir Afrika ülkesi içinde gerçekleştirilen Afrika-Türkiye işbirliği de bunu tamamlamaktadır. Birleşmiş Milletler kurumları ve organları ve yerine göre İslam İşbirliği Teşkilatı organları üzere milletlerarası kuruluşlarla bir arada gerçekleştirilen işbirliği de kayda paha seviyededir.
* Milletlerarası mukavelelere; bilhassa de devletlerin egemenliğine, bağımsızlığına ve toprak bütünlüğüne hürmet ile iç işlerine müdahale etmeme ile ilgili kararlara ve özellikle BM Şartı’na bağlılığımızı teyit ediyoruz. Yasal olarak oluşturulmuş hükümetleri devirmeye yönelik her türlü silahlı şiddeti ve darbe teşebbüsünü kınıyoruz.
* Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’nun ilgili kararları doğrultusunda, Devletleri, bilhassa gelişmekte olan ülkelerde ekonomik ve toplumsal kalkınmanın tam olarak gerçekleşmesini engelleyen, memleketler arası hukuka ve Birleşmiş Milletler Şartı’na uygun olmayan her türlü ekonomik, mali yahut ticari tedbiri ilan etmekten ve uygulamaktan kaçınmaya kuvvetli bir biçimde teşvik ediyoruz. Bu hareketler ayrıyeten ilgili Afrika ülkelerinin kovid-19 salgınının tesirlerine cevap verme kapasitesini düşürürken, nüfuslarının genel refahını da etkilemektedir.
* Arap-İsrail çatışmasının, başşehri Doğu Kudüs olan, Haziran 1967 hudutlarına sahip, bağımsız Filistin Devleti’nin kurulmasını sağlamak hedefiyle, Afrika Birliği Asamblesi Bildirisi, milletlerarası hukuk unsurları ve ilgili tüm Birleşmiş Milletler kararları uyarınca barışçıl yollarla tahliline olan takviyemizi bir kere daha vurguluyoruz. Sıhhat, barış, güvenlik, yönetişim ve adalet, insan odaklı kalkınma ve kuvvetli ve sürdürülebilir büyüme ile ilgili olması niçiniyle global alandaki yeni konularda işbirliğimizi güçlendirmeyi taahhüt ediyoruz.
Bir daha sonraki Doruğa kadar olan devir için gerçekleştireceğimiz ortak çalışmalar, Gündem 2063’te yer alan birden fazla alanı kapsayacak olmakla birlikte, aşağıdaki üç başlık altında özetlenebilir: Barış, güvenlik ve adalet, insan odaklı gelişme, kuvvetli ve sürdürülebilir büyüme. Bu alt temalar, bir daha sonraki Tepeye kadarki 2022 – 2026 devri için bir Ortak Hareket Planı aracılığıyla beş stratejik işbirliği alanı altında aşağıdaki biçimde uygulanacaktır: Barış, Güvenlik ve Yönetişim; Ticaret, Yatırım ve Sanayi; Eğitim, BTİ hünerleri, Gençlik ve Bayan Gelişimi; Altyapı Geliştirme ve Tarım; Sağlam Sıhhat Sistemlerinin Teşvik Edilmesi.