Rapor ABD’nin Afganistan’da bir daha yapılanma uğraşlarının son yirmi yılını inceliyor. Afganistan’ı bir daha inşa etmek için 20 yıl ve 145 milyar dolar harcadıktan daha sonra, ABD hükümetinin öğrenmesi gereken birfazlaca ders olduğu bu kritik derslerin uygulanması Afganistan’da ve dünyanın öteki yerlerinde gelecekte yapılacak bir daha yapılanma nazaranvlerinde hayat kurtaracak ve israfı, sahtekarlığı ve suistimali önleyeceği kaydediliyor.
İşte rapordaki en kıymetli 6 unsur:
1. STRATEJİ:
ABD’li yetkililerin uzun vadeli, sürdürülebilir iyileştirmeler yaratmada karşılaştıkları zorluklar, ABD devlet kurumlarının bir daha inşa stratejilerini tasarlama, uygulama ve kıymetlendirme yetenekleri hakkında soruları gündeme getiriyor. Kurumlar içindeki sorumluluk dağılımı her vakit her kurumun kuvvetli ve zayıf istikametlerini hesaba katmamıştır. Örneğin, Dışişleri Bakanlığı’nın bir daha yapılanma uğraşlarına öncülük etmesi gerekiyor, lakin liderliği üstlenecek ve stratejiye sahip çıkacak uzmanlığa ve kaynaklara sahip değildi.
hiç bir kurumun Afganistan’ı bir daha inşa etme stratejisini geliştirmek ve yönetmek için gerekli zihniyete, uzmanlığa ve kaynaklara sahip olmadığı açıktı. ABD hükümetinin bir ülkeyi, bilhassa de hâlâ şiddetli çatışmalar yaşayan bir ülkeyi başarılı bir biçimde bir daha inşa etmesi için, sivil kurumların yalnızca kağıt üzerinde değil, uygulamada liderlik etmek için gerekli kaynaklara ve esnekliğe gereksinimi vardı. Bu zayıf iş kısmı, zayıf bir stratejiyle sonuçlandı. ABD’li yetkililer, güvensizliğin tahlilinin Afgan kurumlarına her zamankinden daha fazla kaynak akıtmak olduğuna inanıyorlardı.
ABD hükümeti, bütçe ne olursa olsun, bu biçimdesine odunsuz bir ortamda bu kadar savlı bir şeyi üstlenecek donanıma sahip değildi. On yıllık bir tırmanıştan daha sonra ABD, Afgan hükümetinin ne kadar bağımlı ve savunmasız kaldığını istikrarlı bir biçimde ortaya koyan on yıllık kademeli bir düşüşe başladı.
2. VAKİT ÇİZELGELERİ:
Afganistan’ı bir daha inşa etmek için gereken süreyi kısalttı ve harcamaya süratli bir biçimde öncelik veren gerçekçi olmayan vakit çizelgeleri ve beklentiler yarattı. Seçimler yolsuzluğu artırdı ve programların aktifliğini azalttı.
ABD’li yetkililer, Afganistan’ı bir daha inşa etmek için gereken vakit ve kaynakları çoklukla hafifçee alarak, 2009-2011 yılları içinde asker, para ve kaynak artışı üzere kısa vadeli tahlillere yöneldi.
Güvenlik kötüleştikçe talepler arttıkça, ilerleme gösterme baskısı da arttı. ABD yetkilileri açık vakit çizelgeleri oluşturdu.
Tasarım gereği, bu vakit çizelgeleri ekseriyetle alandaki şartları görmezden geldi. ABD programlarında pervasız ödünler vermeye zorladı. Süratli harcama yapmak kısa vadeli, sürdürülemez maksatlara odaklanmak için aksi teşvikler yarattı. ABD yetkilileri sonunda bu dinamiği fark ettiğinde, alandaki şartları görmezden gelmenin yeni yollarını buldular. Birlikler ve kaynaklar, Afgan hükümetinin istikrarsızlığı ele almadaki yahut berbatlaşmasını önlemedeki yetersizliği devam etti.
3. SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK:
Amerika Birleşik Devletleri’nin inşa ettiği kurumların ve altyapı projelerinin birçok sürdürülebilir değildi.
Amerika Birleşik Devletleri’nin inşa ettiği her kilometrelik yolun ve eğittiği her hükümet çalışanının, daha da fazla düzgünleştirme için bir sıçrama tahtası olarak hizmet ettiği ve bir daha yapılanma eforunun sonunda sona ermesini sağladığı düşünülüyordu. Lakin, ABD hükümeti birçok vakit projelerinin uzun vadede sürdürülebilir olmasını sağlayamadı. Projeler kullanılmadığı yahut bakıma muhtaç hale geldiği için bir daha yapılanma için milyarlarca dolar boşa gitti. Süratli ilerleme kaydetme talepleri, ABD yetkililerini mesken sahibi hükümetin kapasitesi ve uzun vadeli sürdürülebilirlik için fazlaca az dikkate alarak kısa vadeli projeleri belirlemeye ve uygulamaya teşvik etti. Afganlar ekseriyetle projeler için sorumluluk alma kapasitesinden yoksundu. Buna karşılık, ABD hükümeti Afgan kurumlarının kapasitelerini geliştirmelerine yardım etmeye çalıştı, lakin bu kurumlar birden fazla vakit ABD’nin taleplerine ayak uyduramadı.
Ayrıyeten, yaygın yolsuzluk, Afgan hükümeti aracılığıyla gönderilen ABD fonlarını israf, dolandırıcılık ve suistimal riskiyle karşı karşıya bıraktı.
4. İŞÇİ:
Üretken olmayan sivil ve askeri işçi siyasetleri ve uygulamaları engelledi.
ABD hükümetinin yanlışsız insanları hakikat vakitte gerçek işlere sokamaması, misyonun en kıymetli başarısızlıklarından bir tanesiydi. Afganistan’daki ABD çalışanı çoklukla niteliksiz ve yetersiz eğitimliydi ve nitelikli olanları elde tutmak zordu.
5. GÜVENSİZLİK ve KOŞULLAR:
Kalıcı güvensizlik, bir daha yapılanma uğraşlarını önemli biçimde baltaladı. Şiddetin olmaması, ABD yetkililerinin Afganistan’da yapmaya çalıştığı her şey için kritik bir ön koşuldu lakin ülke çapında güvensizlik giderek kötüleştikçe, seçmenleri korkutmak, seçmen kayıtlarını engellemek ve seçim gününde sandık merkezlerini kapatmak üzere Afganların muteber bir seçim süreci geliştirmelerine yardımcı olmak her zamankinden daha güç hale geldi. Güvensizlik ve ortaya çıkardığı belirsizlik, Afganistan’ı iş yapmak için dünyanın en berbat ortamlarından biri haline getirdi.
ABD hükümeti, Afgan gercegini anlamadı ve bu niçinle eforlarını buna bakılırsa şekillendirmede başarısız oldu.
Afganistan’ı aktif bir biçimde bir daha inşa etmek, ülkenin toplumsal, ekonomik ve politik dinamiklerinin detaylı bir biçimde anlaşılmasını gerektiriyordu. ABD hükümeti ayrıyeten Batılı teknokratik modelleri beceriksizce Afgan ekonomik kurumlarına zorladı. Eğitimli güvenlik güçleri gelişmiş silah sistemlerini anlayamadı, koruyamadı. Uyuşmazlıklarının yüzde 90’ını gayri resmi yollarla ele alan bir ülkeye resmi bir hukuk kuralı dayatmak hayli zordu. Ekseriyetle bayanları ve kızları desteklemenin önündeki kültürel ve toplumsal manileri anlamak yahut azaltmak için çaba edildi. Bu art plan bilgisi olmadan, ABD yetkilileri çoklukla, kendilerini ve müttefiklerini zenginleştirmek ve güçlendirmek için nüfusu yağmalayan yahut ABD yardımını amaçlanan alıcılardan uzaklaştıran güç simsarlarını güçlendirdi. Lokal seviyede bilgi eksikliği, çatışmayı azaltmayı amaçlayan projelerin birden fazla vakit çatışmayı şiddetlendirdiği ve hatta istemeden isyancıları finanse ettiği manasına geliyordu.
6.İZLEME VE KIYMETLENDİRME:
ABD devlet kurumları, uğraşlarının tesirini anlamak için nadiren izleme ve kıymetlendirme gerçekleştirdi.
İzleme ve kıymetlendirme neyin işe yarayıp neyin yaramadığını ve sonuç olarak neyin değişmesi gerektiğini belirleme sürecidir. Kavramsal olarak, izleme ve kıymetlendirme nispeten sıradantir, fakat pratikte son derece zordur. Bu, bilhassa işçi evre suratının süratli olduğu, birden çok kurumun programları eş vakitli olarak koordine etmesi gerektiği, güvenlik ve erişim kısıtlamalarının bir programın zorluklarını ve tesirini anlamayı zorlaştırdığı ve fazlaca sayıda değişkenin sonuçları etkilemek için rekabet ettiği Afganistan üzere karmaşık ve öngörülemeyen ortamlarda geçerlidir. Bu eksiklikler ABD, Afgan ve koalisyon hükümeti çalışanının ve sivillerin hayatlarını tehlikeye attı ve stratejik gayelere yanlışsız ilerlemeyi baltaladı.
İşte rapordaki en kıymetli 6 unsur:
1. STRATEJİ:
ABD’li yetkililerin uzun vadeli, sürdürülebilir iyileştirmeler yaratmada karşılaştıkları zorluklar, ABD devlet kurumlarının bir daha inşa stratejilerini tasarlama, uygulama ve kıymetlendirme yetenekleri hakkında soruları gündeme getiriyor. Kurumlar içindeki sorumluluk dağılımı her vakit her kurumun kuvvetli ve zayıf istikametlerini hesaba katmamıştır. Örneğin, Dışişleri Bakanlığı’nın bir daha yapılanma uğraşlarına öncülük etmesi gerekiyor, lakin liderliği üstlenecek ve stratejiye sahip çıkacak uzmanlığa ve kaynaklara sahip değildi.
hiç bir kurumun Afganistan’ı bir daha inşa etme stratejisini geliştirmek ve yönetmek için gerekli zihniyete, uzmanlığa ve kaynaklara sahip olmadığı açıktı. ABD hükümetinin bir ülkeyi, bilhassa de hâlâ şiddetli çatışmalar yaşayan bir ülkeyi başarılı bir biçimde bir daha inşa etmesi için, sivil kurumların yalnızca kağıt üzerinde değil, uygulamada liderlik etmek için gerekli kaynaklara ve esnekliğe gereksinimi vardı. Bu zayıf iş kısmı, zayıf bir stratejiyle sonuçlandı. ABD’li yetkililer, güvensizliğin tahlilinin Afgan kurumlarına her zamankinden daha fazla kaynak akıtmak olduğuna inanıyorlardı.
ABD hükümeti, bütçe ne olursa olsun, bu biçimdesine odunsuz bir ortamda bu kadar savlı bir şeyi üstlenecek donanıma sahip değildi. On yıllık bir tırmanıştan daha sonra ABD, Afgan hükümetinin ne kadar bağımlı ve savunmasız kaldığını istikrarlı bir biçimde ortaya koyan on yıllık kademeli bir düşüşe başladı.
2. VAKİT ÇİZELGELERİ:
Afganistan’ı bir daha inşa etmek için gereken süreyi kısalttı ve harcamaya süratli bir biçimde öncelik veren gerçekçi olmayan vakit çizelgeleri ve beklentiler yarattı. Seçimler yolsuzluğu artırdı ve programların aktifliğini azalttı.
ABD’li yetkililer, Afganistan’ı bir daha inşa etmek için gereken vakit ve kaynakları çoklukla hafifçee alarak, 2009-2011 yılları içinde asker, para ve kaynak artışı üzere kısa vadeli tahlillere yöneldi.
Güvenlik kötüleştikçe talepler arttıkça, ilerleme gösterme baskısı da arttı. ABD yetkilileri açık vakit çizelgeleri oluşturdu.
Tasarım gereği, bu vakit çizelgeleri ekseriyetle alandaki şartları görmezden geldi. ABD programlarında pervasız ödünler vermeye zorladı. Süratli harcama yapmak kısa vadeli, sürdürülemez maksatlara odaklanmak için aksi teşvikler yarattı. ABD yetkilileri sonunda bu dinamiği fark ettiğinde, alandaki şartları görmezden gelmenin yeni yollarını buldular. Birlikler ve kaynaklar, Afgan hükümetinin istikrarsızlığı ele almadaki yahut berbatlaşmasını önlemedeki yetersizliği devam etti.
3. SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK:
Amerika Birleşik Devletleri’nin inşa ettiği kurumların ve altyapı projelerinin birçok sürdürülebilir değildi.
Amerika Birleşik Devletleri’nin inşa ettiği her kilometrelik yolun ve eğittiği her hükümet çalışanının, daha da fazla düzgünleştirme için bir sıçrama tahtası olarak hizmet ettiği ve bir daha yapılanma eforunun sonunda sona ermesini sağladığı düşünülüyordu. Lakin, ABD hükümeti birçok vakit projelerinin uzun vadede sürdürülebilir olmasını sağlayamadı. Projeler kullanılmadığı yahut bakıma muhtaç hale geldiği için bir daha yapılanma için milyarlarca dolar boşa gitti. Süratli ilerleme kaydetme talepleri, ABD yetkililerini mesken sahibi hükümetin kapasitesi ve uzun vadeli sürdürülebilirlik için fazlaca az dikkate alarak kısa vadeli projeleri belirlemeye ve uygulamaya teşvik etti. Afganlar ekseriyetle projeler için sorumluluk alma kapasitesinden yoksundu. Buna karşılık, ABD hükümeti Afgan kurumlarının kapasitelerini geliştirmelerine yardım etmeye çalıştı, lakin bu kurumlar birden fazla vakit ABD’nin taleplerine ayak uyduramadı.
Ayrıyeten, yaygın yolsuzluk, Afgan hükümeti aracılığıyla gönderilen ABD fonlarını israf, dolandırıcılık ve suistimal riskiyle karşı karşıya bıraktı.
4. İŞÇİ:
Üretken olmayan sivil ve askeri işçi siyasetleri ve uygulamaları engelledi.
ABD hükümetinin yanlışsız insanları hakikat vakitte gerçek işlere sokamaması, misyonun en kıymetli başarısızlıklarından bir tanesiydi. Afganistan’daki ABD çalışanı çoklukla niteliksiz ve yetersiz eğitimliydi ve nitelikli olanları elde tutmak zordu.
5. GÜVENSİZLİK ve KOŞULLAR:
Kalıcı güvensizlik, bir daha yapılanma uğraşlarını önemli biçimde baltaladı. Şiddetin olmaması, ABD yetkililerinin Afganistan’da yapmaya çalıştığı her şey için kritik bir ön koşuldu lakin ülke çapında güvensizlik giderek kötüleştikçe, seçmenleri korkutmak, seçmen kayıtlarını engellemek ve seçim gününde sandık merkezlerini kapatmak üzere Afganların muteber bir seçim süreci geliştirmelerine yardımcı olmak her zamankinden daha güç hale geldi. Güvensizlik ve ortaya çıkardığı belirsizlik, Afganistan’ı iş yapmak için dünyanın en berbat ortamlarından biri haline getirdi.
ABD hükümeti, Afgan gercegini anlamadı ve bu niçinle eforlarını buna bakılırsa şekillendirmede başarısız oldu.
Afganistan’ı aktif bir biçimde bir daha inşa etmek, ülkenin toplumsal, ekonomik ve politik dinamiklerinin detaylı bir biçimde anlaşılmasını gerektiriyordu. ABD hükümeti ayrıyeten Batılı teknokratik modelleri beceriksizce Afgan ekonomik kurumlarına zorladı. Eğitimli güvenlik güçleri gelişmiş silah sistemlerini anlayamadı, koruyamadı. Uyuşmazlıklarının yüzde 90’ını gayri resmi yollarla ele alan bir ülkeye resmi bir hukuk kuralı dayatmak hayli zordu. Ekseriyetle bayanları ve kızları desteklemenin önündeki kültürel ve toplumsal manileri anlamak yahut azaltmak için çaba edildi. Bu art plan bilgisi olmadan, ABD yetkilileri çoklukla, kendilerini ve müttefiklerini zenginleştirmek ve güçlendirmek için nüfusu yağmalayan yahut ABD yardımını amaçlanan alıcılardan uzaklaştıran güç simsarlarını güçlendirdi. Lokal seviyede bilgi eksikliği, çatışmayı azaltmayı amaçlayan projelerin birden fazla vakit çatışmayı şiddetlendirdiği ve hatta istemeden isyancıları finanse ettiği manasına geliyordu.
6.İZLEME VE KIYMETLENDİRME:
ABD devlet kurumları, uğraşlarının tesirini anlamak için nadiren izleme ve kıymetlendirme gerçekleştirdi.
İzleme ve kıymetlendirme neyin işe yarayıp neyin yaramadığını ve sonuç olarak neyin değişmesi gerektiğini belirleme sürecidir. Kavramsal olarak, izleme ve kıymetlendirme nispeten sıradantir, fakat pratikte son derece zordur. Bu, bilhassa işçi evre suratının süratli olduğu, birden çok kurumun programları eş vakitli olarak koordine etmesi gerektiği, güvenlik ve erişim kısıtlamalarının bir programın zorluklarını ve tesirini anlamayı zorlaştırdığı ve fazlaca sayıda değişkenin sonuçları etkilemek için rekabet ettiği Afganistan üzere karmaşık ve öngörülemeyen ortamlarda geçerlidir. Bu eksiklikler ABD, Afgan ve koalisyon hükümeti çalışanının ve sivillerin hayatlarını tehlikeye attı ve stratejik gayelere yanlışsız ilerlemeyi baltaladı.