Uzunluk kısalığına karşı tüm çocukların sağlıklı da olsa makul aralıklarla izlenmesi gerektiğini belirten Çocuk Endokrinoloji Uzmanı Prof. Dr. Atilla Büyükgebiz, “Büyüme standart haricinde ise kesinlikle doktora başvurulmalıdır” dedi.
Çocukluk devrinin en kıymetli özelliklerinden biri daima büyümedir. Doğum öncesi periyottan başlayıp, doğumdan daha sonra ergenliğe kadar temposu hızlanıp, yavaşlayan fakat daima devam eden bu büyüme süreci sonunda çocuk erişkin uzunluğuna ulaşır. Lakin kimi bazı büyümenin yavaşlayıp, durduğunu belirten Çocuk Endokrinoloji Uzmanı Prof.Dr. Atilla Büyükgebiz, çocuklarda uzunluk kısalığının niçinlerini, teşhis ve tedavi yollarını şu biçimde anlattı…
ÇOKLUKLA GENETİKTİR AMA…
Büyüme yani olağan bir boya sahip olma sağlıklı olmanın en kıymetli kriterlerinden biridir. Olağan büyüyen çocuk sağlıklı çocuktur. Bir kişinin uzunluğunun ne olacağı yüzde 75 oranında genetik faktörlere bağlıdır yani anne babanın uzunluğu çocuğun erişkin uzunluğunu belirleyen en kıymetli kriteridir. Lakin kısa uzunluklu anne ve babanın ailelerinde uzun uzunluklu bireyler var ise, çocuğun uzunluğu genetik ortalamayı geçebilir. Uzunluk uzaması kızlarda adet gördükten ortalama 3 yıl daha sonra, erkeklerde ise ortalama 18 yaş civarında durur.
BİRİNCİ BİR YIL DEĞERLİ
Büyümede en süratli devir doğumdan birinci yaş gününe kadar geçen periyottur. Birinci bir yılda bebeğin uzunluğu 24 cm uzar ve yükü ortalama 10 kg olur. Birinci yaştan daha sonra büyüme yavaşlar ve ortalama 12 cm uzunluk uzaması olur, yük artışı 2,3 kg kadardır. İki, üç yaş ortası 10 cm kadar uzunluk artışı olur ve yük artışı birkaç kg kadardır. ondan sonrasında 10-12 yaşa kadar erkek ve kızlar ortalama 5-6 cm uzarlar. Ortalama kızlar 10, erkekler 12 yaşında ergenliğe girer ve bu vakitte kızların uzunluğu 20-25 cm, adamların ise 25-30 cm uzar. Büyüme eğrilerinde alt eğrilerde olan çocuklar çocuk endokrin doktorlarınca araştırılmalıdır. Büyüme eğrileri düşüyorsa, çocukluk çağında yılda 5 cm’den az uzuyorsa bir daha inceleme gerekir.
Çocuk Endokrinoloji Uzmanı Prof. Dr. Atilla Büyükgebiz
İSTİKRARLI BESLENME KURAL
Beslenme bozuklukları, hormonal niçinler, ailevi niçinler, kronik hastalıklar uzunluk kısalığının başka niçinleridir… Olağan bir büyüme için istikrarlı beslenme kaidedir. Çocuklar besinlerle gerekli ölçülerde protein (süt, yoğurt, peynir, yumurta ve et), yağ, karbohidrat (ekmek vb), zerzevat ve meyveler, vitamin ve mineral (tüm besin maddeleri) almalıdır. Çocuklar çoklukla şekerli yiyecekler, gofret, cips üzere besleyici bedeli düşük yiyecekleri yemeğe eğilimlidirler. Makûs beslenen bir çocuğun beslenmesinin düzeltilmesiyle büyüme de düzelebilir.
NASIL ANLAŞILIR?
Çocuğun uzunluğunun olağan olup olmadığı, sağlıklı çocukların uzunluk bedellerinden hazırlanmış persantil eğrileri kullanılarak kıymetlendirilir. Sağlıklı bir çocuğun uzunluğu eğri üzerinde 3 ve 97’nci persantil çizgileri içinde yer alır ve çocukluk periyodu boyunca birebir eğri üzerinde devam eder. Çocuğun uzunluğunun persantil eğrilerinde 3’üncü persantil altında olması yahut olağan persantil eğrileri ortasında olsa bile vakit ortasında eğri ortasında düşme göstermesi ya da anne-babasına nazaran çocuğun uzunluğunun kısa olması patolojiktir ve tetkik gerektirir. Büyümenin izlenmesi aile doktorları ve çocuk tabipleri tarafınca yapılmaktadır.
TEDAVİ YOLLARI NELERDİR?
Büyüme bozukluklarında uygulanacak tedavi ve müddeti, altta yatan niçine bağlı olarak değişir. Örneğin hipotiroidide hayat uzunluğu tedavi gerekir. Büyüme hormon eksikliğinde uzun kemikler kapanana kadar, kabaca 13-15 yaşa dek hormon tedavisi devam eder.
UZUNLUK UZATTIĞI TEZ EDİLEN UNSURLARA DİKKAT
Piyasada isminde uzama ve büyüme ile ilgili sözlerin bulunduğu, “gıda takviyesi” ismi altında Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı’nın müsaadesi ile satıldığı belirtilen yahut ayak tabanlığı biçiminde kullanılarak Uzak Doğu ülkelerinden ithal edildiği belirtilen birtakım mamüllerin uzunluğu uzattığı, hatta 20 yaşından daha sonra bile uzama sağladığı konusunda bilhassa internet ortamında birfazlaca sitenin reklam yaptığı, kimi vakit medyada da yer aldığı görülmektedir. Fakat boyun bu üzere besin katkı unsurları ve ilaçlarla daha fazla uzaması mümkün değildir. Bilakis sıhhate ziyan verebilir.
Çocukluk devrinin en kıymetli özelliklerinden biri daima büyümedir. Doğum öncesi periyottan başlayıp, doğumdan daha sonra ergenliğe kadar temposu hızlanıp, yavaşlayan fakat daima devam eden bu büyüme süreci sonunda çocuk erişkin uzunluğuna ulaşır. Lakin kimi bazı büyümenin yavaşlayıp, durduğunu belirten Çocuk Endokrinoloji Uzmanı Prof.Dr. Atilla Büyükgebiz, çocuklarda uzunluk kısalığının niçinlerini, teşhis ve tedavi yollarını şu biçimde anlattı…
ÇOKLUKLA GENETİKTİR AMA…
Büyüme yani olağan bir boya sahip olma sağlıklı olmanın en kıymetli kriterlerinden biridir. Olağan büyüyen çocuk sağlıklı çocuktur. Bir kişinin uzunluğunun ne olacağı yüzde 75 oranında genetik faktörlere bağlıdır yani anne babanın uzunluğu çocuğun erişkin uzunluğunu belirleyen en kıymetli kriteridir. Lakin kısa uzunluklu anne ve babanın ailelerinde uzun uzunluklu bireyler var ise, çocuğun uzunluğu genetik ortalamayı geçebilir. Uzunluk uzaması kızlarda adet gördükten ortalama 3 yıl daha sonra, erkeklerde ise ortalama 18 yaş civarında durur.
BİRİNCİ BİR YIL DEĞERLİ
Büyümede en süratli devir doğumdan birinci yaş gününe kadar geçen periyottur. Birinci bir yılda bebeğin uzunluğu 24 cm uzar ve yükü ortalama 10 kg olur. Birinci yaştan daha sonra büyüme yavaşlar ve ortalama 12 cm uzunluk uzaması olur, yük artışı 2,3 kg kadardır. İki, üç yaş ortası 10 cm kadar uzunluk artışı olur ve yük artışı birkaç kg kadardır. ondan sonrasında 10-12 yaşa kadar erkek ve kızlar ortalama 5-6 cm uzarlar. Ortalama kızlar 10, erkekler 12 yaşında ergenliğe girer ve bu vakitte kızların uzunluğu 20-25 cm, adamların ise 25-30 cm uzar. Büyüme eğrilerinde alt eğrilerde olan çocuklar çocuk endokrin doktorlarınca araştırılmalıdır. Büyüme eğrileri düşüyorsa, çocukluk çağında yılda 5 cm’den az uzuyorsa bir daha inceleme gerekir.
Çocuk Endokrinoloji Uzmanı Prof. Dr. Atilla Büyükgebiz
İSTİKRARLI BESLENME KURAL
Beslenme bozuklukları, hormonal niçinler, ailevi niçinler, kronik hastalıklar uzunluk kısalığının başka niçinleridir… Olağan bir büyüme için istikrarlı beslenme kaidedir. Çocuklar besinlerle gerekli ölçülerde protein (süt, yoğurt, peynir, yumurta ve et), yağ, karbohidrat (ekmek vb), zerzevat ve meyveler, vitamin ve mineral (tüm besin maddeleri) almalıdır. Çocuklar çoklukla şekerli yiyecekler, gofret, cips üzere besleyici bedeli düşük yiyecekleri yemeğe eğilimlidirler. Makûs beslenen bir çocuğun beslenmesinin düzeltilmesiyle büyüme de düzelebilir.
NASIL ANLAŞILIR?
Çocuğun uzunluğunun olağan olup olmadığı, sağlıklı çocukların uzunluk bedellerinden hazırlanmış persantil eğrileri kullanılarak kıymetlendirilir. Sağlıklı bir çocuğun uzunluğu eğri üzerinde 3 ve 97’nci persantil çizgileri içinde yer alır ve çocukluk periyodu boyunca birebir eğri üzerinde devam eder. Çocuğun uzunluğunun persantil eğrilerinde 3’üncü persantil altında olması yahut olağan persantil eğrileri ortasında olsa bile vakit ortasında eğri ortasında düşme göstermesi ya da anne-babasına nazaran çocuğun uzunluğunun kısa olması patolojiktir ve tetkik gerektirir. Büyümenin izlenmesi aile doktorları ve çocuk tabipleri tarafınca yapılmaktadır.
TEDAVİ YOLLARI NELERDİR?
Büyüme bozukluklarında uygulanacak tedavi ve müddeti, altta yatan niçine bağlı olarak değişir. Örneğin hipotiroidide hayat uzunluğu tedavi gerekir. Büyüme hormon eksikliğinde uzun kemikler kapanana kadar, kabaca 13-15 yaşa dek hormon tedavisi devam eder.
UZUNLUK UZATTIĞI TEZ EDİLEN UNSURLARA DİKKAT
Piyasada isminde uzama ve büyüme ile ilgili sözlerin bulunduğu, “gıda takviyesi” ismi altında Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı’nın müsaadesi ile satıldığı belirtilen yahut ayak tabanlığı biçiminde kullanılarak Uzak Doğu ülkelerinden ithal edildiği belirtilen birtakım mamüllerin uzunluğu uzattığı, hatta 20 yaşından daha sonra bile uzama sağladığı konusunda bilhassa internet ortamında birfazlaca sitenin reklam yaptığı, kimi vakit medyada da yer aldığı görülmektedir. Fakat boyun bu üzere besin katkı unsurları ve ilaçlarla daha fazla uzaması mümkün değildir. Bilakis sıhhate ziyan verebilir.