Çocuk Sıhhati ve Hastalıkları Uzmanı Dr. Ayşe Yiğit Keskin, iştahsız çocuklara bütüncül bir yaklaşım yapılarak kıymetlendirilmesi gerektiği ve bu sürecin ek besine başlarken yanlışlarla başlayabileceğini belirtti.
Ek Besinlere 6. Ayda Başlanmalı Bebeğin doğumdan itibaren 6 aylık müddet hayatın en değerli devri. Sağlıklı büyümenin temellerinin atıldığı bu vakitte annede bir sıhhat sorunu olmadığı sürece bebek yalnızca anne sütü ile beslenmelidir. 6. aydan itibaren ise zorlamadan yavaş yavaş alerjik bir tepki gözlenip gözlemlenmediğini 3 günlük mühletlerle denenerek ek besinlere başlamalıdır. Bebeğimize ayına uygun olarak; meskende hazırlanan sağlıklı zerzevat çorbaları, günlük yoğurtlar, meyve püreleri vermeliyiz. 6.aydan 9. Aya kadar %70 anne sütü %30 ek besin, 9 aydan 1 yaşına kadar ise %50 anne sütü %50 ek besin ile beslenmelerini öneriyoruz. Bebekler ek besine zorlanmamalı; istedikleri ölçüleri tüketmelerine müsaade verilmeli bu türlü ek besine alışırken yumuşak bir geçiş yapılması sağlanmalıdır.
Ek besinlere başlanırken annelerin şunlara dikkat etmelerini tavsiye ediyorum:
* Ek besinler çocuk aç ve uyanık olduğu, hasta olmadığı bir devirde denenmelidir.
* Bebek alamadığı besinler için zorlanmamalı, birkaç gün daha sonra tekrar denenmelidir.
* Tüm ek besinler tıpkı anda başlanmamalı, 2-3 gün ortalarla yeni besinler denenmelidir.
* Ek besinler az ölçüde başlanmalı, reaksiyon görülmezse 3-4 gün ortasında arttırılmalıdır.
* Alerjik belirtiler olursa besin kesilmeli, 15-20 gün daha sonra yeniden az ölçüde başlanıp denenmelidir. Öğünlerde alacağı besin ölçüsü bebeğe bırakılmalı, ısrar edilmemeli, yeme suratını bebek belirlemeli, çabuk edilmemelidir * Bebeğe verilecek besinler doğal, taze eserler kullanılarak hazırlanmalı, konserve, dondurulmuş yiyecekler, katkı hususu içeren hazır besinler verilmemelidir * 1 yaşına kadar tuz verilmemeli, şekerde mümkün olduğunca ek edilmemelidir.
* ananas, çilek, patlıcan üzere zerzevat ve meyveler; hazır besin eserleri; konserve besin eserleri; kabahati , sosis, salam üzere işlenmiş et eserleri ;kola , çay , gazoz, hazır meyve suyu üzere içecekler; kızartma, inek sütü , bal , çerez , baharat üzere besinlerin 1 yaşına kadar verilmemelidir.
Ek besine bebeğin Hazır Olduğunu Gösteren Belirtiler: Bebeğin katı besine başlayabilmesi için sinir-kas, sindirim ve boşaltım sistemlerinin olgunlaşması gerekir. Şayet bebeğimiz; -Bebeğimiz başını dik tutabiliyorsa -Aspirasyon riskine karşı takviyeli yahut takviyesiz oturmaya başladıysa -el-göz uyumu geliştiyse -sofrada ebeveyn yemek yerken besinlere ilgi gösteriyor, besinlere yahut çatala kaşığa uzanıyorsa -Kaşığı uzattığımızda ağzını açıyorsa ve yemek yiyenleri gözlemleyerek ağız hareketlerini yapıyorsa,katı besin verildiğinde emmeye çalışmak yerine çenesini lisanını oynatıp çiğneme hareketi yapıyorsa ek besine geçiş için hazır demektir. Çocuklarda İştahsızlık Çocuğunun iştahsız olması ve yemek istememesi biroldukca annenin şikayet ettiği bir durum.İştahsız olan bir çocukta birinci dikkat etmemiz gereken en değerli nokta beslenme eksikliğinin büyüme gelişmede geriliğe yol açıp açmadığıdır.Eğer büyüme gelişme geriliği var ise; gastrit reflü kabızlık,çöliak,besin allerjileri üzere sindirim sistemi hastalıkları; karaciğer kalp ve böbrek rahatsızlıkları;demir ve vitamin eksiklikleri ;hipotiroidi üzere endokrin hastalıklar araştırılmalıdır.Psikolojık faktörlerden huzursu aile ortamı da çocukta görülen iştahsızlığın kıymetli bir niçinidir. İştahsız Çocukta Ebeveynler Neler Yapabilir: *Öğün sırasında çocuk sunulan besini reddederse fazla ısrarcı olunmamalı ,öğünde iki seçenek sunulmalı ,eğer yemek istemiyorsa bir daha sonraki öğüne kadar beklenmelidir.Reddedilen besine bir süre orta verilmeli lakin bir daha muhakkak aralıklar çocuğa sunulmalıdır.Mide kapasiteleri küçük olduğundan 7 8 kaşıktan daha sonra yemeyebilir.Çocuklar kıyaslanmamalı , yemek yedirmek için korkutulmamalı, tehtid edilmemelidir. *Çocuğun öğün saatleri nizamlı olmalı,ebeveynleri ile birlikte masaya oturmalı kendinin yemesine müsaade verilmelidir.Çocuğun kalabalık bir sofrada yemek yemesi iştahını olumlu tesirler. *çocuğun tabağı ilgini çekecek biçimde süslenerek beslenme isteği arttırılmaya çalışılabilir. *yemek saatleri sistemli olmalı, yemek ortalarında iştahı kesebilecek besinler ve tatlı atıştırmalıklardan uzak durulmalı, aile bireyleri çocuğa karşı ortak tavır sergilemelidir. *Yemek sırasında televizyon ve tablet kullanılmamalıdır.Çocukları ekran karşısında beslemek beslenme denetiminin bozulmasına ve iştah kaybına niye olabileceği üzere; yediğini denetimsizce yediğinden obesiteyede yol açabilir. *Meyva suyu,süt,çay,kola üzere içecekler öğün öncesinde yada öğün sırasında verilmemelidir. *Aktivite ve antrenman iştah üzerine olumlu tesirlere sahiptir.yemek öncesi oyunlar oynanarak çocuğun acıkması ve yemek sırasında ilgisinin dağılması engellenebilir.Ancak ağır aktiviteler iştahı kapatabilir buna da dikkat etmek gerekir. İştahsız çocuğun Kıymetlendirilmesi: Biroldukca niye çocuklarda iştahsızlığa niye olabilir.Bunun için evvela çocukların tabip tarafınca tertipli denetimlerinin yapılması, büyüme çizgilerinin (persantil eğrilerinin)takip edilmesi ;iyi bir hikaye alınması,tam bir fizik muayene ile gerekirse labaratuar tetkiklerinin yapılarak altta yatan bir niye varmı kıymetlendirilmesi gerekir.Çocukların birçoklarında organik bir niye saptanamayabilir.Burada aileden alınan hikaye ve çocuğun yediği 3 -7 günlük besinin listesinin kıymetlendirilmesi epey kıymetlidir. *Ailesi tarafınca iştahsız kabul edilen ama yaşına uygun gelişen,yediği besinler yaşına ve beden yapısına uygun olan çocuklarda ; aileye temel beslenme kuralları anlatılmalıdır. *Yemeğe ilgisiz içine kapanık çocuklarda ;genellikle ruhsal faktörler göz önüne alınmalı ,çocukla gereğince kaliteli vakit geçirilip geçirilmediği,özbakımında ve gereksinimi olduüğu vakit içinderda şartsız yanında olunduğunun ona hissettirilip hissettirilemediği,karşılıklı inançlı bağlanmanın sağlanıp sağlanamadığı sorgılanmalı gerekirsse ailenin bir uzmandan dayanak alması sağlanmalıdır. *Yemek seçen çocuklarda; iştah sevdikleri besinlere karşı düzgündür lakin sevmediği besinlerde yemek yemeyi reddederler.Bu çocuklarımızı zorlamak yerine teşvik edilmeli ,rol model olunmalı,akranları ile yemek yemesi sağlanarak müşahede yapmasına fırsat verilmelidir. *iştahsız ve hareketli çocuklar;yemek yemeye ilgisizdirler ve kolay doyarlar.Onlar için yemek süratlice bitmeli ve oyuna tekrar dönülmelidir.Bu çocuklarda yemek öncesinde oyunlar oynanarak oyun gereksinimi karşılanmalı ve sofrada keyifli yemek ritüelleri oluşturulmalıdır. *Hastalıktan dolayı iştahı azalan çocuklarımızın beslenme isteksizliğine ise hürmet göstermeliyiz.Hekimimizle işbirliği yaparak bu süreci atlatmalıyız.
Ek Besinlere 6. Ayda Başlanmalı Bebeğin doğumdan itibaren 6 aylık müddet hayatın en değerli devri. Sağlıklı büyümenin temellerinin atıldığı bu vakitte annede bir sıhhat sorunu olmadığı sürece bebek yalnızca anne sütü ile beslenmelidir. 6. aydan itibaren ise zorlamadan yavaş yavaş alerjik bir tepki gözlenip gözlemlenmediğini 3 günlük mühletlerle denenerek ek besinlere başlamalıdır. Bebeğimize ayına uygun olarak; meskende hazırlanan sağlıklı zerzevat çorbaları, günlük yoğurtlar, meyve püreleri vermeliyiz. 6.aydan 9. Aya kadar %70 anne sütü %30 ek besin, 9 aydan 1 yaşına kadar ise %50 anne sütü %50 ek besin ile beslenmelerini öneriyoruz. Bebekler ek besine zorlanmamalı; istedikleri ölçüleri tüketmelerine müsaade verilmeli bu türlü ek besine alışırken yumuşak bir geçiş yapılması sağlanmalıdır.
Ek besinlere başlanırken annelerin şunlara dikkat etmelerini tavsiye ediyorum:
* Ek besinler çocuk aç ve uyanık olduğu, hasta olmadığı bir devirde denenmelidir.
* Bebek alamadığı besinler için zorlanmamalı, birkaç gün daha sonra tekrar denenmelidir.
* Tüm ek besinler tıpkı anda başlanmamalı, 2-3 gün ortalarla yeni besinler denenmelidir.
* Ek besinler az ölçüde başlanmalı, reaksiyon görülmezse 3-4 gün ortasında arttırılmalıdır.
* Alerjik belirtiler olursa besin kesilmeli, 15-20 gün daha sonra yeniden az ölçüde başlanıp denenmelidir. Öğünlerde alacağı besin ölçüsü bebeğe bırakılmalı, ısrar edilmemeli, yeme suratını bebek belirlemeli, çabuk edilmemelidir * Bebeğe verilecek besinler doğal, taze eserler kullanılarak hazırlanmalı, konserve, dondurulmuş yiyecekler, katkı hususu içeren hazır besinler verilmemelidir * 1 yaşına kadar tuz verilmemeli, şekerde mümkün olduğunca ek edilmemelidir.
* ananas, çilek, patlıcan üzere zerzevat ve meyveler; hazır besin eserleri; konserve besin eserleri; kabahati , sosis, salam üzere işlenmiş et eserleri ;kola , çay , gazoz, hazır meyve suyu üzere içecekler; kızartma, inek sütü , bal , çerez , baharat üzere besinlerin 1 yaşına kadar verilmemelidir.
Ek besine bebeğin Hazır Olduğunu Gösteren Belirtiler: Bebeğin katı besine başlayabilmesi için sinir-kas, sindirim ve boşaltım sistemlerinin olgunlaşması gerekir. Şayet bebeğimiz; -Bebeğimiz başını dik tutabiliyorsa -Aspirasyon riskine karşı takviyeli yahut takviyesiz oturmaya başladıysa -el-göz uyumu geliştiyse -sofrada ebeveyn yemek yerken besinlere ilgi gösteriyor, besinlere yahut çatala kaşığa uzanıyorsa -Kaşığı uzattığımızda ağzını açıyorsa ve yemek yiyenleri gözlemleyerek ağız hareketlerini yapıyorsa,katı besin verildiğinde emmeye çalışmak yerine çenesini lisanını oynatıp çiğneme hareketi yapıyorsa ek besine geçiş için hazır demektir. Çocuklarda İştahsızlık Çocuğunun iştahsız olması ve yemek istememesi biroldukca annenin şikayet ettiği bir durum.İştahsız olan bir çocukta birinci dikkat etmemiz gereken en değerli nokta beslenme eksikliğinin büyüme gelişmede geriliğe yol açıp açmadığıdır.Eğer büyüme gelişme geriliği var ise; gastrit reflü kabızlık,çöliak,besin allerjileri üzere sindirim sistemi hastalıkları; karaciğer kalp ve böbrek rahatsızlıkları;demir ve vitamin eksiklikleri ;hipotiroidi üzere endokrin hastalıklar araştırılmalıdır.Psikolojık faktörlerden huzursu aile ortamı da çocukta görülen iştahsızlığın kıymetli bir niçinidir. İştahsız Çocukta Ebeveynler Neler Yapabilir: *Öğün sırasında çocuk sunulan besini reddederse fazla ısrarcı olunmamalı ,öğünde iki seçenek sunulmalı ,eğer yemek istemiyorsa bir daha sonraki öğüne kadar beklenmelidir.Reddedilen besine bir süre orta verilmeli lakin bir daha muhakkak aralıklar çocuğa sunulmalıdır.Mide kapasiteleri küçük olduğundan 7 8 kaşıktan daha sonra yemeyebilir.Çocuklar kıyaslanmamalı , yemek yedirmek için korkutulmamalı, tehtid edilmemelidir. *Çocuğun öğün saatleri nizamlı olmalı,ebeveynleri ile birlikte masaya oturmalı kendinin yemesine müsaade verilmelidir.Çocuğun kalabalık bir sofrada yemek yemesi iştahını olumlu tesirler. *çocuğun tabağı ilgini çekecek biçimde süslenerek beslenme isteği arttırılmaya çalışılabilir. *yemek saatleri sistemli olmalı, yemek ortalarında iştahı kesebilecek besinler ve tatlı atıştırmalıklardan uzak durulmalı, aile bireyleri çocuğa karşı ortak tavır sergilemelidir. *Yemek sırasında televizyon ve tablet kullanılmamalıdır.Çocukları ekran karşısında beslemek beslenme denetiminin bozulmasına ve iştah kaybına niye olabileceği üzere; yediğini denetimsizce yediğinden obesiteyede yol açabilir. *Meyva suyu,süt,çay,kola üzere içecekler öğün öncesinde yada öğün sırasında verilmemelidir. *Aktivite ve antrenman iştah üzerine olumlu tesirlere sahiptir.yemek öncesi oyunlar oynanarak çocuğun acıkması ve yemek sırasında ilgisinin dağılması engellenebilir.Ancak ağır aktiviteler iştahı kapatabilir buna da dikkat etmek gerekir. İştahsız çocuğun Kıymetlendirilmesi: Biroldukca niye çocuklarda iştahsızlığa niye olabilir.Bunun için evvela çocukların tabip tarafınca tertipli denetimlerinin yapılması, büyüme çizgilerinin (persantil eğrilerinin)takip edilmesi ;iyi bir hikaye alınması,tam bir fizik muayene ile gerekirse labaratuar tetkiklerinin yapılarak altta yatan bir niye varmı kıymetlendirilmesi gerekir.Çocukların birçoklarında organik bir niye saptanamayabilir.Burada aileden alınan hikaye ve çocuğun yediği 3 -7 günlük besinin listesinin kıymetlendirilmesi epey kıymetlidir. *Ailesi tarafınca iştahsız kabul edilen ama yaşına uygun gelişen,yediği besinler yaşına ve beden yapısına uygun olan çocuklarda ; aileye temel beslenme kuralları anlatılmalıdır. *Yemeğe ilgisiz içine kapanık çocuklarda ;genellikle ruhsal faktörler göz önüne alınmalı ,çocukla gereğince kaliteli vakit geçirilip geçirilmediği,özbakımında ve gereksinimi olduüğu vakit içinderda şartsız yanında olunduğunun ona hissettirilip hissettirilemediği,karşılıklı inançlı bağlanmanın sağlanıp sağlanamadığı sorgılanmalı gerekirsse ailenin bir uzmandan dayanak alması sağlanmalıdır. *Yemek seçen çocuklarda; iştah sevdikleri besinlere karşı düzgündür lakin sevmediği besinlerde yemek yemeyi reddederler.Bu çocuklarımızı zorlamak yerine teşvik edilmeli ,rol model olunmalı,akranları ile yemek yemesi sağlanarak müşahede yapmasına fırsat verilmelidir. *iştahsız ve hareketli çocuklar;yemek yemeye ilgisizdirler ve kolay doyarlar.Onlar için yemek süratlice bitmeli ve oyuna tekrar dönülmelidir.Bu çocuklarda yemek öncesinde oyunlar oynanarak oyun gereksinimi karşılanmalı ve sofrada keyifli yemek ritüelleri oluşturulmalıdır. *Hastalıktan dolayı iştahı azalan çocuklarımızın beslenme isteksizliğine ise hürmet göstermeliyiz.Hekimimizle işbirliği yaparak bu süreci atlatmalıyız.