Bildiklerimizi hatırlamak, bilmediklerimizle yüzleşmek.
İnsanların birbirlerinden bu kadar uzak kalmalarına niye olan ve dünya çapında süratle yayılan bir virüs ile karşı karşıya kalan biz insanoğlu, belirsizlikler ortasında ve her gün yeni gelişmelere ayak uydurarak yaşamaya devam etmekteyiz.
2019 yılı sonunda yaşadığımız alandan epey uzaklarda birileri etkilenmişti. Biz bir daha de 2020 yılına etkilenmeden, güle eğlene girmiştik. Dileklerimiz daima husus dünyası ile ilgiliydi. Çok geçmeden anladık ki, 2,5 ay daha sonra alanımızda, bizler de etkilenmeye başladık. İşte biz etkilenince ortalık toz duman oldu. Herkes, birebir anda, tıpkı virüsle karşı karşıya kalmıştı da, farklılıkları yaratan neydi?
Bu soru, hala yanıtlanmaya çalışılıyor.
Bugünkü yazımda, yanıtını bildiğimiz sorular üzerinden 2020 yılının bir özetini hatırlatmak ve 2021 yılında hepimizin sıhhatinin tam uygunluk halinde olmasını istiyorum.
1. Pandemi nedir?
Salgın bir hastalığın, kıtalar içinde yayılarak hayli geniş bir alana yayılarak kitleleri etkilemesi durumudur.
Dünya Sıhhat Örgütü 11 Mart 2020 tarihinde COVID-19 hastalığını, pandemi olarak ilan etmiştir.
2. Koronavirüs nedir?
Orthocoronavirinae ailesi zarflı RNA virüs ailesidir. Küme ortasında epey sayıda virüs vardır. İnsan, deve, sığır, kedi ve yarasa kökenli bulaşma kelam konusudur. Virüs teneffüs yolu ile alındıktan ve hücre yüzebir daha tutunduktan daha sonra zarf kısmı parçalanır ve RNA genomu hücre içine yerleşir.
Koronavirüs, nükleokapsit, zarf, zar ve protein çubuk çıkıntılarından (korona= taç) oluşan 4 yapısal proteine sahiptir.
Beşerde hastalık yapan alfa, beta, gama ve delta koronavirüslerdir.
Beşerde üst teneffüs yolu enfeksiyonlarının %10-20’si alfa tipi koronavirüs enfeksiyonudur. Beta tipi 2002-2003 senelerında SARS, 2012 yılında MERS pandemilerinden sorumlu iken, günümüzde de 2019-2020 SARS-CoV-2 (COVİD-19) dünya çapında yayılım göstermektedir.
3. Hastalığın ismi niye COVİD-19 (SARS-CoV-2)?
COronaVirusİnfectiousDisease-19
27 Aralık 2019 tarihinde, Çin Wuhan kentinde canlı hayvan pazarı kaynaklı çıkmıştır. Birinci olgu yüksek ateş, öksürük yakınması ile hastaneye başvurmuş ve pnömoni (zatürre) tanısı almıştır. çabucak sonrasında birebir yakınmalar ile tıpkı bölgeden başvuran ve tıpkı tanıyı alan hasta sayılarının artması üzerine Wuhan Seafood Market kapatılmıştır. Bu mühlet ortasında yavaşça hadiseler tespit edilememiş, fakat ağır hastalar fark edilerek tedbirler alınmaya başlanmıştır. Bu hastalardan alınan örneklerde Koronavirüs saptanmıştır. Birinci hastanın müracaatından virüs tespitine kadar geçen yaklaşık 15 günlük müddette ve bundan daha sonra süratli yayılım gösteren tehdit eden bir virüs olarak kıymetlendirilerek Dünya Sıhhat Örgütü (DSÖ) tarafınca Çin karantina bölgesi ilan edilerek öteki ülkelere hudut tedbirleri alınması önerilmiştir.
4. Koronavirüs nasıl yayılım gösterir?
Virüs, teneffüs yollarından damlacık yolu ile bulaşır. Ağız ve boğaz boşluğunda yerleşmiş olan 80-90 nm boyutlarında, yani mikronun 1/1000’i, küçük olan virüs parçacıkları, konuşma, öksürük, hapşırık üzere teneffüs yolları refleksleri ile dış ortama yayılır. Dış ortamda bulunan virüsler, en çok 6-8 saat canlılığını gösterebilir. Daha uzun müddetlerde viral yük gitgide azalmaktadır.
Teneffüs yolları ile bedenimize alınan virüsler, hücre yüzeyinde bulunan ACE-2 reseptörleri aracılığı ile hücre içine girerek çoğalmaya başlar. Hem virüsün hücrede kendi oluşturduğu hasar, tıpkı vakitte kanamalara niçiniyet vererek oluşturduğu damar hasarı, tüm sistemlerde belirtilerin ve bulguların ortaya çıkmasına ve hastalığın yaygın olarak görülmesine yol açar.
5. COVID-19 hastalığı belirtileri nelerdir?
COVID-19 viral bir enfeksiyon hastalığı olduğundan, bilinen bir ilacı yoktur ve bu niçinle, tedaviden çok hastalıktan korunma fazlaca daha değerlidir.
Aşı ile toplumsal bağışıklık sağlanarak, bir daha korunma sağlanacaktır.
9. Hastalıktan korumak ve korunmak niye bu kadar değerlidir?
Hastalığı rastgele bir belirti göstermeden taşıyan bireylerin olması ve bu bireylerin saptanamamaları, bulaşmayı ve hastalığın yayılmasını hızlandırmaktadır.
Toplumumuzda taşıyıcı bireylerin oranı yaklaşık %40-60’tır.
Hastalığı geçiren şahıslarda, bulaştırıcılık azalır. Hastalığı geçiren herkeste kâfi bağışıklık oluşmadığından, hastalığı geçirmiş olmak, şahsi korunma ve önlemlerden vazgeçmek demek değildir.
10. Hastalıktan korunmanın temel kuralları nelerdir?
Katiyetle, evet.
Aşılar, toplumsal bağışıklığı sağlamanın ve pandeminin yükünün azaltılarak yıllar ortasında bitmesinin tek kuralıdır.
COVID-19 aşısı, 18 yaş altında çocuklara ve hamilelere yapılmayacaktır.
Aşıların etkinlilik (Faz3) ve tesirlilik (Faz4) çalışmalarının sonuçları ile getirilecek birinci aşının olunması gereklidir. Ülkemizde Sinovac firmasının üretmiş olduğu, inaktif Koronavirüs aşısı olan CoronaVac 14.01.2021 tarihi prestiji ile yapılmaya başlanmıştır.
12. Aşı olduktan daha sonra ne olacak?
Aşı olduktan daha sonra, hayat tıpkı biçimde devam edecek. Bizim bir süre daha tıpkı tedbirlere devam etmemiz gerekecek.
Aşılar toplum bağışıklığı oluşturmada birincil kıymete sahiptir. Bu bağışıklığın oluşması içinse, toplumun %85’inin aşılanması yahut doğal bağışıklık ile hastalığı geçirmesi gerekmektedir.
Bu niçinle, maskemizi kuralına uygun takmaya, ellerimizin paklığına ve genel temizliğimize itina göstermeye ve gerekmedikçe kalabalıklara karışmamaya dikkat etmemiz gerekmektedir.
Gerçek tektir ve bilim tek gerçektir.
Pandemi ile geçirdiğimiz birinci yılın sonunda bildiğimiz, bu sürecin daha devam edeceğidir. Bilmediğimiz bu gerçeği kabul ederek yaşamaya devam edersek, hayatımız o kadar sağlıklı, istikrarlı ve uyumlu sürecektir.
Hepinize sağlıklı günler dilerim.
İnsanların birbirlerinden bu kadar uzak kalmalarına niye olan ve dünya çapında süratle yayılan bir virüs ile karşı karşıya kalan biz insanoğlu, belirsizlikler ortasında ve her gün yeni gelişmelere ayak uydurarak yaşamaya devam etmekteyiz.
2019 yılı sonunda yaşadığımız alandan epey uzaklarda birileri etkilenmişti. Biz bir daha de 2020 yılına etkilenmeden, güle eğlene girmiştik. Dileklerimiz daima husus dünyası ile ilgiliydi. Çok geçmeden anladık ki, 2,5 ay daha sonra alanımızda, bizler de etkilenmeye başladık. İşte biz etkilenince ortalık toz duman oldu. Herkes, birebir anda, tıpkı virüsle karşı karşıya kalmıştı da, farklılıkları yaratan neydi?
Bu soru, hala yanıtlanmaya çalışılıyor.
Bugünkü yazımda, yanıtını bildiğimiz sorular üzerinden 2020 yılının bir özetini hatırlatmak ve 2021 yılında hepimizin sıhhatinin tam uygunluk halinde olmasını istiyorum.
1. Pandemi nedir?
Salgın bir hastalığın, kıtalar içinde yayılarak hayli geniş bir alana yayılarak kitleleri etkilemesi durumudur.
Dünya Sıhhat Örgütü 11 Mart 2020 tarihinde COVID-19 hastalığını, pandemi olarak ilan etmiştir.
2. Koronavirüs nedir?
Orthocoronavirinae ailesi zarflı RNA virüs ailesidir. Küme ortasında epey sayıda virüs vardır. İnsan, deve, sığır, kedi ve yarasa kökenli bulaşma kelam konusudur. Virüs teneffüs yolu ile alındıktan ve hücre yüzebir daha tutunduktan daha sonra zarf kısmı parçalanır ve RNA genomu hücre içine yerleşir.
Koronavirüs, nükleokapsit, zarf, zar ve protein çubuk çıkıntılarından (korona= taç) oluşan 4 yapısal proteine sahiptir.
Beşerde hastalık yapan alfa, beta, gama ve delta koronavirüslerdir.
Beşerde üst teneffüs yolu enfeksiyonlarının %10-20’si alfa tipi koronavirüs enfeksiyonudur. Beta tipi 2002-2003 senelerında SARS, 2012 yılında MERS pandemilerinden sorumlu iken, günümüzde de 2019-2020 SARS-CoV-2 (COVİD-19) dünya çapında yayılım göstermektedir.
3. Hastalığın ismi niye COVİD-19 (SARS-CoV-2)?
COronaVirusİnfectiousDisease-19
27 Aralık 2019 tarihinde, Çin Wuhan kentinde canlı hayvan pazarı kaynaklı çıkmıştır. Birinci olgu yüksek ateş, öksürük yakınması ile hastaneye başvurmuş ve pnömoni (zatürre) tanısı almıştır. çabucak sonrasında birebir yakınmalar ile tıpkı bölgeden başvuran ve tıpkı tanıyı alan hasta sayılarının artması üzerine Wuhan Seafood Market kapatılmıştır. Bu mühlet ortasında yavaşça hadiseler tespit edilememiş, fakat ağır hastalar fark edilerek tedbirler alınmaya başlanmıştır. Bu hastalardan alınan örneklerde Koronavirüs saptanmıştır. Birinci hastanın müracaatından virüs tespitine kadar geçen yaklaşık 15 günlük müddette ve bundan daha sonra süratli yayılım gösteren tehdit eden bir virüs olarak kıymetlendirilerek Dünya Sıhhat Örgütü (DSÖ) tarafınca Çin karantina bölgesi ilan edilerek öteki ülkelere hudut tedbirleri alınması önerilmiştir.
4. Koronavirüs nasıl yayılım gösterir?
Virüs, teneffüs yollarından damlacık yolu ile bulaşır. Ağız ve boğaz boşluğunda yerleşmiş olan 80-90 nm boyutlarında, yani mikronun 1/1000’i, küçük olan virüs parçacıkları, konuşma, öksürük, hapşırık üzere teneffüs yolları refleksleri ile dış ortama yayılır. Dış ortamda bulunan virüsler, en çok 6-8 saat canlılığını gösterebilir. Daha uzun müddetlerde viral yük gitgide azalmaktadır.
Teneffüs yolları ile bedenimize alınan virüsler, hücre yüzeyinde bulunan ACE-2 reseptörleri aracılığı ile hücre içine girerek çoğalmaya başlar. Hem virüsün hücrede kendi oluşturduğu hasar, tıpkı vakitte kanamalara niçiniyet vererek oluşturduğu damar hasarı, tüm sistemlerde belirtilerin ve bulguların ortaya çıkmasına ve hastalığın yaygın olarak görülmesine yol açar.
5. COVID-19 hastalığı belirtileri nelerdir?
Ateş,
Boğaz ağrısı,
Ses boğuklaşması,
Baş ağrısı,
Mide bulantısı, ishal
Tat ve koku alma duyusunda azalma,
Kas ve eklem ağrıları,
Kuru öksürük ve nefes darlığı,
Ciltte döküntüler.
Bağışıklık sistemi zayıf olanlar,
65 yaş üstündeki şahıslar,
Kronik rahatsızlıkları olan şahıslar,
Sıhhat çalışanları,
Sigara içen bireyler.
Koronavirüsün hücre içine girmesine yardımcı olan reseptör sayısı azdır.
Bu reseptörlerin organ sistemlerindeki dağılımı azdır.
Çocukların immun cevapları azdır.
Bu sebeple çocukların maruz kaldığı viral yük az olur ve hastalık erişkinlere nazaran daha az görülmektedir.
COVID-19 viral bir enfeksiyon hastalığı olduğundan, bilinen bir ilacı yoktur ve bu niçinle, tedaviden çok hastalıktan korunma fazlaca daha değerlidir.
Aşı ile toplumsal bağışıklık sağlanarak, bir daha korunma sağlanacaktır.
9. Hastalıktan korumak ve korunmak niye bu kadar değerlidir?
Hastalığı rastgele bir belirti göstermeden taşıyan bireylerin olması ve bu bireylerin saptanamamaları, bulaşmayı ve hastalığın yayılmasını hızlandırmaktadır.
Toplumumuzda taşıyıcı bireylerin oranı yaklaşık %40-60’tır.
Hastalığı geçiren şahıslarda, bulaştırıcılık azalır. Hastalığı geçiren herkeste kâfi bağışıklık oluşmadığından, hastalığı geçirmiş olmak, şahsi korunma ve önlemlerden vazgeçmek demek değildir.
10. Hastalıktan korunmanın temel kuralları nelerdir?
şahsi sıhhat önlemlerine uymak ve önlemli olmaktır.
Maskeyi kurallarına uygun olarak kullanmak gereklidir.
Su ve sabun ile en az 20 saniye el paklığı en kıymetli korunma metodudur.
Ellerimizle yüzümüze dokunmamak ve başka bireyler ile yakın temastan kaçınmak virüslerin bulaşmasını engellemeye yardımcı olur.
Virüs cansız yüzeylerde 2 saat ile 7 gün canlı kalabilir. Bu yüzden, yüzey paklığına ehemmiyet vermek (%70 alkol ve çamaşır suyu) değerlidir.
şahsi beslenmemize dikkat etmek ve bağışıklık sistemimizi canlı tutmak, virüsün hücrelerimizde oluşturacağı hasarı azaltır.
Uyku sistemimize dikkat etmek gereklidir.
Katiyetle, evet.
Aşılar, toplumsal bağışıklığı sağlamanın ve pandeminin yükünün azaltılarak yıllar ortasında bitmesinin tek kuralıdır.
COVID-19 aşısı, 18 yaş altında çocuklara ve hamilelere yapılmayacaktır.
Aşıların etkinlilik (Faz3) ve tesirlilik (Faz4) çalışmalarının sonuçları ile getirilecek birinci aşının olunması gereklidir. Ülkemizde Sinovac firmasının üretmiş olduğu, inaktif Koronavirüs aşısı olan CoronaVac 14.01.2021 tarihi prestiji ile yapılmaya başlanmıştır.
12. Aşı olduktan daha sonra ne olacak?
Aşı olduktan daha sonra, hayat tıpkı biçimde devam edecek. Bizim bir süre daha tıpkı tedbirlere devam etmemiz gerekecek.
Aşılar toplum bağışıklığı oluşturmada birincil kıymete sahiptir. Bu bağışıklığın oluşması içinse, toplumun %85’inin aşılanması yahut doğal bağışıklık ile hastalığı geçirmesi gerekmektedir.
Bu niçinle, maskemizi kuralına uygun takmaya, ellerimizin paklığına ve genel temizliğimize itina göstermeye ve gerekmedikçe kalabalıklara karışmamaya dikkat etmemiz gerekmektedir.
Gerçek tektir ve bilim tek gerçektir.
Pandemi ile geçirdiğimiz birinci yılın sonunda bildiğimiz, bu sürecin daha devam edeceğidir. Bilmediğimiz bu gerçeği kabul ederek yaşamaya devam edersek, hayatımız o kadar sağlıklı, istikrarlı ve uyumlu sürecektir.
Hepinize sağlıklı günler dilerim.