Tüm dünyada koronavirüse yakalananların sayısı 203 milyonu, ömrünü kaybedenlerin sayısı da 4 milyonu aştı. Olaylar bir daha artarken, bir epey ülke Delta varyantına karşı önlemleri artırmaya başladı. Göğüs Hastalıkları Uzmanı Doç. Dr. Osman Elbek’e Delta varyantı ve aşılarla ilgili merak edilenleri sordum. İşte verdiği cevaplar:
Doç. Dr. Osman Elbek
BELİRTİLERİ DEĞİŞTİ
1 – Delta varyantının başkalarından en değerli farkı nedir?
Delta’nın orjinal virüsten en kıymetli farkı insan hücrelerine bağlanabilme kapasitesinin artmış olmasıdır. Bu değişim yardımıyla delta varyantı evvelki haline nazaran hayli daha bulaşıcı bir biçime dönüşmüş ve suçiçeği kadar bulaşıcı bir karakter kazanmıştır.
2 – Hastalığın belirtilerinde bir değişiklik oldu mu?
Evet… Delta varyantı ile hastalanan bireylerin birinci yakınmaları öksürük ve koku kaybından çok burun akıntısı, boğaz ve baş ağrısı olmaktadır.
AŞISIZLARDA YAYGIN
3- Aşılanma Delta varyantında işe yaradı mı?
Çok işe yaradı… Hatırlarsanız aşı öncesi çabucak her gün bir sıhhat çalışanı ölüyordu. Aşıdan daha sonra bu vefatlar son buldu. Ne yazık ki hala kaybettiğimiz insanların birden fazla ya hiç aşılanmamış ya da aşılarını tamamlamamış bireylerdir. Aşılanmayı ne kadar artırırsak Delta varyantının yol açtığı vefatlar de o oranda azalacaktır.
4 – Pekala aşılar tüm varyantlara karşı hami mu?
Evet, tüm aşılar tüm varyantlara karşı hala gözetici. her neyse ki aşının etkisiz olduğu bir varyant çabucak hemen gelişmedi.
5 – Standart tıbbi maske kullanmak kâfi mi?
Kapalı yerlerde çalışma zorunda kalan beşerler için kâfi olmayabilir. Bu şahıslar mümkünse standart cerrahi maske yerine havadaki virüsün yüzde 95’ini süzen özel maske kullanmalıdır.
6 – Varyantlardan korunma kurallarında bir değişiklik var mı?
Evet… “Maske, Fizikî Ara, Hijyen” üçlüsüne “Havalandırma” eklenmiştir. Kapalı alanların aktif halde bilhassa doğal yoldan havalandırılması korunmanın temel bileşenlerinden biri haline gelmiştir.
7 – Tek doz aşı korur mu?
Türkiye’de kullanılan aşıların tümü iki doz ile aktif halde muhafaza sağlamaktadır. Bunun tek istisnası daha evvelinde hastalık geçirmiş olmaktır. Daha evvel hastalık geçirmiş olanlar tek doz mRNA aşısı ile korunabilirler.
8 – Yüz yüze eğitim riskli mi?
Evet bir risk… Tümüyle inançlı şartlar yok ne yazık ki. Fakat ülke olarak bir mevzuda karar vermeliyiz: Eğitim riskini mi göze alalım, turizm faaliyetlerini mi? Çocuklarımızın geleceğini yitirmemek için okulları kesinlikle yüz yüze eğitime açmalıyız. İnançlı eğitim ortamını oluşturmalıyız.
9 – İnançlı eğitim ortamı nasıl oluşturulur?
Öncelikle Türkiye genelinde hala artış periyodunda olan salgını baskılamalıyız. Şayet ülke olarak okulların açılacağı eylül ayına günlük yirmi binleri aşan bir hasta sayısı ile girersek okulları açık tutmayı başaramayız. Ayrıyeten bu vakitte süratle öğretmenleri aşılamak ve hem yeni sınıflar yapıp birebir vakitte yeni öğretmen istihdamı yaparak öğretmen başına düşen öğrenci nüfusunu azaltmak zorundayız. Son olarak sınıfların havalandırmasını yetkinleştirmeliyiz. Okullar açıldığında da hem öğretmenler birebir vakitte öğrenciler için yaygın PCR ve süratli test taramaları yapılmalı. Aileler de yakınması olan çocukları okula birkaç gün göndermeyerek okulların açık kalmasına katkı sunmalı.
Doç. Dr. Osman Elbek
BELİRTİLERİ DEĞİŞTİ
1 – Delta varyantının başkalarından en değerli farkı nedir?
Delta’nın orjinal virüsten en kıymetli farkı insan hücrelerine bağlanabilme kapasitesinin artmış olmasıdır. Bu değişim yardımıyla delta varyantı evvelki haline nazaran hayli daha bulaşıcı bir biçime dönüşmüş ve suçiçeği kadar bulaşıcı bir karakter kazanmıştır.
2 – Hastalığın belirtilerinde bir değişiklik oldu mu?
Evet… Delta varyantı ile hastalanan bireylerin birinci yakınmaları öksürük ve koku kaybından çok burun akıntısı, boğaz ve baş ağrısı olmaktadır.
AŞISIZLARDA YAYGIN
3- Aşılanma Delta varyantında işe yaradı mı?
Çok işe yaradı… Hatırlarsanız aşı öncesi çabucak her gün bir sıhhat çalışanı ölüyordu. Aşıdan daha sonra bu vefatlar son buldu. Ne yazık ki hala kaybettiğimiz insanların birden fazla ya hiç aşılanmamış ya da aşılarını tamamlamamış bireylerdir. Aşılanmayı ne kadar artırırsak Delta varyantının yol açtığı vefatlar de o oranda azalacaktır.
4 – Pekala aşılar tüm varyantlara karşı hami mu?
Evet, tüm aşılar tüm varyantlara karşı hala gözetici. her neyse ki aşının etkisiz olduğu bir varyant çabucak hemen gelişmedi.
5 – Standart tıbbi maske kullanmak kâfi mi?
Kapalı yerlerde çalışma zorunda kalan beşerler için kâfi olmayabilir. Bu şahıslar mümkünse standart cerrahi maske yerine havadaki virüsün yüzde 95’ini süzen özel maske kullanmalıdır.
6 – Varyantlardan korunma kurallarında bir değişiklik var mı?
Evet… “Maske, Fizikî Ara, Hijyen” üçlüsüne “Havalandırma” eklenmiştir. Kapalı alanların aktif halde bilhassa doğal yoldan havalandırılması korunmanın temel bileşenlerinden biri haline gelmiştir.
7 – Tek doz aşı korur mu?
Türkiye’de kullanılan aşıların tümü iki doz ile aktif halde muhafaza sağlamaktadır. Bunun tek istisnası daha evvelinde hastalık geçirmiş olmaktır. Daha evvel hastalık geçirmiş olanlar tek doz mRNA aşısı ile korunabilirler.
8 – Yüz yüze eğitim riskli mi?
Evet bir risk… Tümüyle inançlı şartlar yok ne yazık ki. Fakat ülke olarak bir mevzuda karar vermeliyiz: Eğitim riskini mi göze alalım, turizm faaliyetlerini mi? Çocuklarımızın geleceğini yitirmemek için okulları kesinlikle yüz yüze eğitime açmalıyız. İnançlı eğitim ortamını oluşturmalıyız.
9 – İnançlı eğitim ortamı nasıl oluşturulur?
Öncelikle Türkiye genelinde hala artış periyodunda olan salgını baskılamalıyız. Şayet ülke olarak okulların açılacağı eylül ayına günlük yirmi binleri aşan bir hasta sayısı ile girersek okulları açık tutmayı başaramayız. Ayrıyeten bu vakitte süratle öğretmenleri aşılamak ve hem yeni sınıflar yapıp birebir vakitte yeni öğretmen istihdamı yaparak öğretmen başına düşen öğrenci nüfusunu azaltmak zorundayız. Son olarak sınıfların havalandırmasını yetkinleştirmeliyiz. Okullar açıldığında da hem öğretmenler birebir vakitte öğrenciler için yaygın PCR ve süratli test taramaları yapılmalı. Aileler de yakınması olan çocukları okula birkaç gün göndermeyerek okulların açık kalmasına katkı sunmalı.