Dünyada 2021: Kongre baskını, Taliban’ın dönüşü, darbe, suikast ve bir daha Covid…
Dünya 2021’de de güzeliyle kötüsüyle birfazlaca gelişme ve olaya sahne oldu ancak gündemin birinci sırasındaki haber bu yıl da değişmedi. Mevt sayısının 5 milyonu aştığı Covid-19 pandemisi, 2021’e de damga vurdu.
İnsanlık tarihinin en berbat senelerından biri olarak anılan ve dünyayı esir alan Covid-19 pandemisinin damga vurduğu 2020’nin akabinde 2021, biroldukca kişi için umutlu beklentilerle başlamıştı.
her neyse ki 2021 bundan evvelki yıl kadar çalkantılı geçmedi, Covid-19 aşıları pandemi kabusunun sona erebileceğine dair umutları artırdı. bir daha de pandemi, 2021’e de damgasını vurdu ve geleceğe ait belirsizliğin sürmesine yol açtı.
2021’de global siyasette öne çıkan olayları ve gelişmeleri derledik.
ABD’de dünyayı şoke eden Kongre baskını
2021, bundan evvelki yıl kadar çalkantılı bir yıl olmadı ancak katiyen epey süratli başladı. Dünya, ABD’deki başkanlık seçimlerinin sonuçlarını beklerken Washington’dan gelen imgelerle şoke oldu.
Seçimi kaybettiğini kabul etmeyen Lider Donald Trump’ın destekçileri ve çok sağcı kümeler, seçim sonuçlarının onaylanması için düzenlenen oturum sırasında Kongre binasını bastı. Binlerce kişinin katıldığı baskında, kimileri farklı kostümleriyle dikkat çeken protestocuların binanın büyük kısmını ele geçirmesinin akabinde Ulusal Muhafızlar binayı kuşattı. Kongre üyeleri süratle tahliye edilirken içeride yaşanan şiddette biri polis 5 kişi hayatını kaybetti.
Kongre baskını, biroldukca kişi tarafınca “darbe girişimi” olarak nitelendi.
Seçimde Trump’ı galip eden Joe Biden, “Bu bir protesto değil, başkaldırıdır. Bütün dünya bizi izliyor” dedi.
ABD tarihinin en dehşetli olaylarından biri olan ve ülkede iç savaş telaşlarının güçlenmesine yol açan baskınla ilgili yürütülen soruşturmada, binaya giren bir epey kişi gözaltına alındı. Halkı isyana teşvik etmekle suçlanan Trump ise, hakkında ikinci kere azil süreci başlatılan birinci ABD lideri oldu fakat şubatta Senato’da yapılan oylamada aklandı.
Biden, ABD’nin 46. lideri oldu
ABD Kongre baskınının şokunu atlatmaya çalışırken, 3 Kasım 2020 seçimlerinde Trump’ı mağlup eden eski eski Lider Yardımcısı Joe Biden, 20 Ocak’ta fevkalade güvenlik tedbirlerinin alındığı ABD Kongresi’nde yemin ederek başkanlık koltuğuna oturdu. Kamala Harris de, ABD’nin birinci bayan lider yardımcısı oldu.
Trump’ın merasime katılmaması kimseyi şaşırtmadı. ABD’nin en yaşlı lideri olan 79 yaşındaki Biden, merasimdeki konuşmasında “Bugün Amerika’nın günü, demokrasi üstün geldi” dedi, bakılırsavdeki birinci gününde de Trump’ın bazı tartışmalı politikalarını rafa kaldırmak üzere 17 kararnameye imza attı.
Dış siyasette değişim sinyali veren Biden, yıl boyunca yaptığı biroldukça konuşmada da “ABD geri döndü” ifadesini kullandı.
Rusya ve Batı içinde Navalni krizi
Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin’i en sert eleştiren isimlerden muhalif Aleksey Navalni’nin hudut gazıyla zehirlendiği argümanı, 2020’de dünya çapında ses getirmişti. Şahsen Putin’in buyruğuyla zehirlendiğini öne süren Navalni, tedavi gördüğü Almanya’dan döner dönmez 17 Ocak’ta Moskova’daki havaalanında gözaltına alındı.
Yolsuzluk suçlaması niçiniyle aldığı tecilli mahpus cezası kaidelerini ihlal ettiği nedeni öne sürülerek tutuklanan Navalni, hapishanede bir müddet açlık grevi düzenlerken destekçilerinin şovlarında de yüzlerce kişi gözaltına alındı.
Navalni, hapishanede bir süre açlık grevi düzenlemişti.
ABD ve AB’nin de ortalarında olduğu ülke ve kurumlar, reaksiyon olarak Rusya’ya bir dizi yaptırım uygulanmasına karar verdi. Putin ise, nisandaki ulusa sesleniş konuşmasında “Köprüleri yakmak istemiyoruz, ancak birileri bizim âlâ niyetimizi zayıflık olarak yorumlarsa reaksiyonumuz süratli ve sert olur” diyerek Batılı ülkelere meydan okudu.
Körfez’de barış rüzgarları
Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri, Bahreyn ve Mısır, 2017’de “terör kümelerini desteklediği” nedeni öne sürülerek Katar’la diplomatik münasebetleri kesmiş ve ülkeye ekonomik ambargo uygulamaya başlamıştı.
Körfez bölgesindeki 3,5 yıl süren kriz, ocakta Suudi Arabistan’da düzenlenen 41. Körfez İşbirliği Kurulu Zirvesi’nde imzalanan anlaşmayla bitmiş oldu. Suudi Arabistan Veliaht Prensi Muhammed bin Selman’ın Katar Buyruk Pir Temim bin Hamed el Sani’yi havalimanında sarılarak karşılamasıyla, krizin bitişi dünyaya ilan edildi.
Suudi Arabistan Veliaht Prensi ve Katar Buyruğu, 9 Aralık’ta da Doha’da bir ortaya geldi.
Körfez krizinin sona ermesi, yalnızca Arap dünyasında değil Ortadoğu’da da bölgesel dinamikleri etkileyecek bir gelişme oldu.
İngiliz Kraliyet ailesine Megxit şoku
İngiltere’de Kraliyet ailesi, 2021’in birinci günlerinde ülkede de sarsıntı tesiri yaratan bir olayla sarsıldı. Kraliçe 2. Elizabeth’in torunu Sussex Dükü Prens Harry ve ABD’li oyuncu eşi Meghan Markle, Kraliyet ailesindeki üst seviye bakılırsavlerinden çekildiklerini ve maddi bağımsızlıklarını kazanmak için çalışmayı planladıklarını deklare etti.
Prens Harry ve Meghan Markle’ın Oprah Winfrey’le röportajda yaptığı açıklamalar büyük ses getirdi.
“Megxit” olarak anılan olayla ilgili tartışmalar sürerken, Prens Harry ve eşi, martta Oprah Winfrey’le röportajlarında bombayı patlattı. Kraliyet ailesine katıldıktan daha sonra intiharın eşiğine geldiğini söyleyen Markle, “Ben gebeyken, bebeğimin prens ya da prenses olmasını istemediler. Oğlum doğduğunda deri renginin ne kadar koyu olacağına dair konuşmalar oluyordu ve bundan endişeleniyorlardı” diyerek ırkçılık argümanlarının fitilini ateşledi.
Prens Harry de, ailesinin mali kaynaklarını kestiğini ve babası Prens Charles’ın kendisine dayanak vermediğini söyleyerek sitem dolu açıklamalarda bulundu. Buckingham Sarayı ise ırkçılık iddialarının araştırılacağını bildirdi.
Myanmar’ı iç savaşın eşiğine getiren darbe
Myanmar ordusu, 2020’deki genel seçimlerde hile yapıldığı iddiasıyla 1 Şubat’ta yönetime el koydu ve 10 yıllık demokrasi sürecine son verdi.
Seçimde ordunun desteklediği ana muhalefetteki Birlik İçin Dayanışma ve Kalkınma Partisi büyük darbe almış, iktidardaki Demokrasi İçin Ulusal Birlik Partisi büyük yükselişe imza atmıştı.
senelerca ülkeyi cuntayla yöneten ordunun son darbesinin akabinde, ülkenin fiili önderi ve Dışişleri Bakanı Aung San Suu Çii ile birlikte iktidar partisinden çok sayıda yönetici gözaltına alındı, bir yıl süreyle fevkalade hal ilan etti. Darbe terslerinin protestoları şiddetle bastırılırken, hadiselerde 1000’den çok kişi hayatını kaybetti, binlerce gösterici gözaltına alındı.
Darbenin akabinde sivil hükümet, artan şiddete karşı darbe karşılarını korumak üzere Myanmar Ulusal Savunma Birliği ismiyle bir düzenli ordu kurdu. Darbe aksisi kümelerle ordu içinde süren çatışmalar, ülkeyi neredeyse iç savaşın eşiğine getirdi.
Süveyş Kanalı’nda dünya ticaretine darbe vuran kaza
Dünyanın en önemli ticaret yollarından biri olan ve Akdeniz’i Kızıldeniz’e bağlayan Mısır’daki Süveyş Kanalı, The Ever Given isimli yük gemisinin 23 Mart’ta karaya oturmasıyla günlerce kapalı kaldı. Dev geminin dar kanalda sıkışarak yolu kapatması, uzun gemi kuyrukları oluşmasına ve dünya genelinde sevkiyatlarda ciddi aksamalar yaşanmasına yol açtı.
Karaya oturan gemi, kurtarıldıktan daha sonra Mısır’la yapılan tazminat muahedesinin akabinde ülkeden ayrılabilmişti.
Günler süren yoğun çalışmalar kararı gemi, 29 Mart’ta bir daha yüzdürüldü ve Süveyş Kanalı deniz trafiğine bir daha açıldı.
Global ticareti kıymetli ölçüde aksatan bu olayın günlük maliyeti 9,6 milyar doları buldu.
George Floyd davasında adalet
ABD’de polis şiddetine ve ırkçılığa karşı büyük protestolara yol açan George Floyd cinayetiyle ilgili davada karar 5 Kasım’da belirtildi.
46 yaşındaki siyah ABD’li George Floyd, 25 Mayıs 2020’de Minneapolis kentinde gözaltına alındığı sırada, polis memuru Derek Chauvin’in 9 dakika 29 saniye boyunca diziyle boynuna bastırması niçiniyle dakikalarca “Nefes alamıyorum” diye yalvarmış ve daha sonrasında hayatını kaybetmişti.
“Nefes alamıyorum” kelamı yalnızca ABD’de değil biroldukca ülkede ırkçılık tersi hareketin sloganlarından biri haline gelirken, mahkeme Chauvin’i cinayetten hatalı buldu ve 22,5 yıl mahpus cezasına çarptırdı.
sonucun ardından Floyd’un ailesi “Artık nefes alabiliyoruz” açıklamasında bulunurken ABD Lideri Biden da, sonucun değişim için değerli bir adım olduğunu ama kâfi olmadığını söyleyerek ıslahat kelamı verdi.
İsrail, Gazze’yi bir daha vurdu
İsrail polisinin işgal altındaki Doğu Kudüs’te Filistinlilere yönelik baskıyı artırması ve 7 Mayıs’ta Mescid-i Aksa’da cemaate saldırması, diken üstündeki bölgede tansiyonu süratle yükseltti.
Mescid-i Aksa’da ses bombaları ve plastik mermiyle düzenlenen hücumda fazlaca sayıda Filistinli yaralanırken, Türkiye de olaya sert reaksiyon gösterdi.
İsrail’in hava akınları, Gazze’de büyük yıkıma yol açtı.
Çatışmalar giderek şiddetlenirken, İsrail Hamas’ın roket atakları üzerine Gazze’ye hava atakları başlattı. Gazze’de 10 Mayıs’ta başlayan akınlarda 248 Filistinli ömrünü kaybetti ve sivillerin de yaşadığı epeyce sayıda bina yıkıldı.
İsrail tarafında da roket hücumları kararı 12 kişi ömrünü kaybederken, Gazze’den atılan yüzlerce roketin İsrail’de yarattığı yıkım, ülkenin ünlü hava savunma sistemi Demir Kubbe’nin aktifliğiyle ilgili soru işaretlerini gündeme getirdi.
Atakların 11. gününde İsrail ve Hamas içinde Mısır’ın arabuluculuğunda varılan ateşkes mutabakatı, 21 Mayıs’ta yürürlüğe girdi.
12 yıllık Netanyahu iktidarının sonu
Uzun müddet siyasi kriz yaşayan İsrail, 23 Mart’ta 2 yıl ortasında 4. kere genel seçim için sandığa gitti ve Başbakan Binyamin Netanyahu liderliğindeki Likud partisi seçimi önde tamamladı. Ancak Netanyahu’nun hükümeti kurma gayretleri sonuçsuz kaldı ve Yeş Atid (Gelecek Var) ile Yamina partileri koalisyon hükümeti için mutabakata vardı. Seçimde sürpriz bir muvaffakiyet elde eden İsrail vatandaşı Filistinliler tarafınca kurulmuş Birleşik Arap Listesi de yeni koalisyona takviye verdi.
Yeni hükümetin haziranda güvenoyu almasıyla 12 yıldır devam eden Netanyahu periyodu bitti. Çok sağcı Yamina önderi Naftali Bennett başbakanlık koltuğunun yeni sahibi oldu.
İran’da ultra muhafazakar cumhurbaşkanı devri
Uzun müddettir ekonomik krizle boğuşan İran, 18 Haziran’da yeni cumhurbaşkanını seçti. senelerdır muhafazakarlar ve reformcular içinde çekişmenin yaşandığı cumhurbaşkanlığı seçimi, adeta kararı muhakkak bir seçim olarak dikkat çekti.
Anayasayı Koruyucular Kurulu’nun neredeyse hiç bir reformcu adayın müsabakasına müsaade vermemesi yansılara niye olurken, İran’ın dini önderi Ayetullah Ali Hamaney’e yakın bir isim olan Yargı Erki Lideri İbrahim Reisi’nin açık orta farkla seçimi kazanması sürpriz olmadı.
Hamaney’in halefi olabileceği konuşulan “ultra muhafazakar” Reisi, ölçülü bir isim olan Hasan Ruhani’nin akabinde ağustosta yemin ederek nazaranve başladı.
Reisi devrinde İran’ın en değerli gündemlerinden biri, 5+1 ülkeleriyle Viyana’da devam eden nükleer görüşmeler.
Kanada’da karanlık geçmişten kalan isimsiz mezarlar
Kanada’da mayıs ayında eski bir yatılı kilise okuluna ilişkin arazide bulunan çocuk cesetleri, ülkede geçmişte yaşanan yerli katliamının boyutlarını gözler önüne serdi. Yerli çocuklarına ilişkin yüzlerce kimsesiz mezarın daha bulunması ülkeyi ayağa kaldırdı ve ırkçılık zıtlarını sokaklara döktü.
Tüyler ürperten keşif, ülkede bir dönem yerli çocukların asimilasyonu için kullanılan yatılı Katolik okullarındaki vahim şiddeti, binlerce çocuğun vefatının kayıtlara bile geçmediğini ortaya koydu.
Kanada Başbakanı Justin Trudeau,“Ölenleri hayata döndüremeyiz fakat sistemik ırkçılıkla gayret etmek için yerli halklarla bir arada çalışmaya devam edebiliriz” dedi. Trudeau’nun özür dilenmesi tarafındaki davetine karşın Papa Francis, hayatını kaybeden çocuklar için dua ettiğini belirtmekle yetindi.
Haiti’yi sarsan suikast
Latin Amerika’nın en fakir ülkesi Haiti, 7 Temmuz’da Devlet Lideri Jovenel Moise’nin evinde uğradığı suikast kararı hayatını kaybetmesiyle sarsıldı. 53 yaşındaki Moise’nin öldürülmedilk evvel azap gördüğü ve eşinin yaralandığı akının ardından ülkede acil durum ilan edildi.
Suikastın arkasında yabancı paralı askerlerden oluşan bir komando birliği olduğu açıklanırken, olayda ABD’nin parmağı olduğuna dair savlar tartışma yarattı.
Afganistan’da Taliban’ın iktidara dönüşü
“ABD’nin en uzun savaşı” olarak tarihe geçen Afganistan’daki müdahale, son derece kaotik bir biçimde bitmiş oldu. ABD Lideri Biden’ın Taliban’la Şubat 2020’de varılan barış muahedesi kapsamında Afganistan’dan çekilme takvimini açıklaması, ülke topraklarında süratle ilerleyen Taliban’ın iktidarı ele geçireceği tasalarına yol açmıştı.
Taliban’ın kenti ele geçirmesinin akabinde Kabil Havaalanı’ndaki kaçış imajları, yaşanan trajediyi ortaya koydu.
Nihayetinde bu kaygılar beklenenden de evvel gerçeğe dönüştü, daha ABD öncülüğündeki memleketler arası güçlerin çekilme süreci tamamlanmadan Taliban başşehir Kabil’i kuşattı. Batılı ülkelerin trilyonlarca dolar harcadığı Afgan hükümeti birkaç saat ortasında çözüldü.
Taliban, 15 Ağustos’ta Cumhurbaşkanı Eşref Gani’nin ülkeden kaçmasının akabinde Kabil’de denetimi çatışmasız biçimde ele geçirdi.
Biroldukça ülkenin vatandaşlarını apar topar ülkeden tahliye etmeye çalıştığı bu süreçte, havalanmadan evvel uçaklara tutunan kimi bireylerin düşerek can vermesi, yaşanan kaosun göstergesiydi.
Yeni kanunlar açıklayan Taliban idaresi, bayanlara yönelik biroldukca yasağı da süratle geri getirdi. Belirsizliğin hakim olduğu ülkede, iktisadın çökmesiyle önemli bir insani kriz yaşanıyor.
Etiyopya’daki iç savaş şiddetini artırdı
Etiyopya Başbakanı Abiy Ahmed Ali, 2019’da komşu Eritre ile savaşı bitmiş olduren başkan olarak “barış yolunda harcadığı eforlardan ötürü” Nobel Barış Ödülü’nü kazanmıştı. Fakat yalnızca iki yıl daha sonra ülkesi Etiyopya iç savaşa sürüklendi.
Etiyopya hükümetinin Kasım 2020’de isyancı Tigray Halk Kurtuluş Cephesi’ne (TPLF) operasyon başlatması, ülkede iç savaşın fitilini ateşledi.
Etiyopya ordusu, insani durum niçiniyle haziranda Tigray’ın başşehri Mekelle’de çekildi lakin çatışmaların büyümesi niçiniyle kasımda olağanüstü hal ilan edildi.
Çatışma bölgelerindeki katliam, tecavüz ve azap olayları ve savaş hatası savları ise memleketler arası reaksiyonları birlikteinde getiriyor. 2 milyondan kişinin evsiz kaldığı çatışmalarda binlerce kişinin hayatını kaybettiğini bildiren BM, kıtlık uyarısı yapıyor.
Hindistan’da çiftçi aksiyonları
Dünyanın en kalabalık ikinci ülkesi Hindistan’da, hükümetin 2020’de tarım dalında ilan ettiği yeni düzenlemelere karşı başlayan protestolar 2021’de giderek büyüdü ve tüm ülkeye yayıldı.
Hareketler, yıl boyunca Hindistan siyasetine damga vurdu.
Çiftçiler, yeni düzenlemelerin hasılatlarını azaltacağını ve topraksız kalacaklarını belirterek ülke tarihinin en uzun soluklu emekçi aksiyonlarından birine imza attı. Aylarca başşehir Yeni Delhi etrafında ve biroldukça kentte düzenlenen kitlesel şovlara milyonlarca kişi katıldı.
Sonunda geri adım atan Hindistan, tarım maddelerinin yürürlükten kaldırılmasına ait tasarıyı kasımda kabul etti.
Irak başbakanı suikast teşebbüsünden kurtuldu
Irak Başbakanı Mustafa el Kazımi’nin başşehir Bağdat’ta hükümet binaları ve yabancı elçiliklerin bulunduğu ve sık sık akınlara gaye olan Yeşil Bölge’deki konutuna bomba yüklü insansız hava aracıyla hücum düzenlendi.
Kazımi, 7 Kasım’daki suikast teşebbüsünden yara almadan kurtuldu, 6 korumasıysa yaralandı.
Sadr hareketinin zaferiyle sonuçlanan 10 Ekim’deki seçimlerin akabinde kimi kesitler kararı tanımadıklarını açıklamış, Irak’ta tansiyon yükselmişti. Suikast teşebbüsünün ardında seçim kararından rahatsız olan İran dayanaklı kümelerin olduğu argüman edildi.
Almanya’da bir periyot kapandı
Avrupa’nın en uzun müddet iktidarda kalan başkanlarından Almanya Başbakanı Angela Merkel, daha evvel deklare ettiğı üzere başbakanlık vazifesinden ayrılarak siyasi mesleğine nokta koydu.
Doğu Almanya’da büyüyen ve Almanya’nın birinci bayan başbakanı olan Merkel, 26 Eylül seçimleri daha sonrasında koltuğunu Toplumsal Demokrat Partili Olaf Scholz’a devretti.
Merkel, Alman ordusunun düzenlediği askeri merasimle uğurlandı.
Ülkesinde istikrarın sembolü olarak görülen Merkel, 16 yıllık iktidarında Almanya’yı iktisatta ileriye taşıyan ve Avrupa’nın fiili başkanı olarak öne çıkan bir isimdi.
67 yaşındaki Merkel, Deutsche Welle’ye verdiği bir röportajda gelecek planları için “Artık siyaset yapmayacağım. Ne yapacağımı çabucak hemen bilmiyorum” diyerek kitap okuyup uyumak istediğini anlattı.
Belarus-Polonya hududunda yeni sığınmacı krizi
Avrupa’da yaşanan sığınmacı krizi, eylülde Belarus-Polonya sonundaki gelişmelerle yeni bir boyut kazandı.
Belarus Devlet Lideri Aleksandr Lukaşenko’nun AB’nin kendisine yönelik yaptırım siyasetine karşı ülkesindeki sığınmacıların çıkışına müsaade vereceğini açıklamasıyla Avrupa’ya geçmek isteyen yüzlerce göçmen, Belarus-Polonya sonuna akın etti.
Ortalarında çocukların da olduğu epey sayıda göçmen, huduttaki bekleyişlerini sürdürüyor.
Huduttaki tedbirleri arttıran Polonya bölgeye asker sevk etti. AB, Belarus idaresini sığınmacıları Polonya, Litvanya ve Letonya hudutlarına yığarak birliği istikrarsızlaştırmaya çalışmakla suçladı. AB’nin yanı sıra ABD de, Rusya’nın desteklediği Belarus idaresiyle bağlantılı kimi kurum ve bireyleri yaptırım listesine aldı.
Avrupa’nın kapıları kapatmasıyla hudutta sıkışıp kalan, açlık ve soğukla çaba eden birtakım sığınmacılar hayatını kaybetti.
Rusya-Ukrayna tansiyonu milletlerarası krize dönüştü
2014’te Kırım’ı ilhak eden ve Donbass’taki ayrılıkçıları destekleyen Rusya’nın Ukrayna hududundaki askeri faaliyetlerini artırması, 2021’in son periyodunda bölgede tansiyonu süratle yükseltti. ABD istihbaratının kapalı evraklarında, Rusya’nın sona konuşlandırılan 170 bini aşkın askerle Ukrayna’yı işgale hazırlandığı argümanı tasa yarattı.
Batı’nın ve NATO’nun Ukrayna’ya askeri takviyesinden rahatsız olduğunu belirten Rusya ise, hududa asker ve ağır silah sevkiyatının tatbikat gayeli olduğunu savundu ve işgal argümanını reddetti.
Batı’yla Rusya’yı bir kere daha karşı karşıya getiren tansiyon sürerken, ABD Lideri Biden, Ukrayna’ya akın halinde ağır yaptırımlar uygulanacağı konusunda Rusya Devlet Lideri Putin’e ihtarda bulunduğunu söylemiş oldu.
Covid pandemisinde yolun sonu görünmüyor
Covid-19 pandemisinin dünyayı esir aldığı 2020’nin akabinde 2021, aşı beklentileri niçiniyle umutlu başladı. Covid-19’a karşı geliştirilen birfazlaca aşının arka arda onay alması umutları artırdı, lakin virüsün yeni varyantlarının ortaya çıkışı pandeminin gidişatıyla ilgili belirsizliğin sürmesine yol açtı.
Güney Afrika’da kasımda tespit edilen ve yayılma süratiyle panik yaratan Covid-19’un Omicron varyantı, dünyayı alarm durumuna geçirdi. Omicron niçiniyle artan hadise sayılarını düşürmeye çalışan birfazlaca ülke kısıtlamaları bir daha hayata geçirdi.
Dünya çapında vaka sayısı 280 milyonu, virüse bağlı ölüm sayısıysa 5 milyonu aştı. Pandemi, hala dünyanın en kıymetli gündemi olmaya devam ediyor ve bu kabusun ne vakit sona ereceği belirsizliğini koruyor.
Alıntıdır
Dünya 2021’de de güzeliyle kötüsüyle birfazlaca gelişme ve olaya sahne oldu ancak gündemin birinci sırasındaki haber bu yıl da değişmedi. Mevt sayısının 5 milyonu aştığı Covid-19 pandemisi, 2021’e de damga vurdu.
İnsanlık tarihinin en berbat senelerından biri olarak anılan ve dünyayı esir alan Covid-19 pandemisinin damga vurduğu 2020’nin akabinde 2021, biroldukca kişi için umutlu beklentilerle başlamıştı.
her neyse ki 2021 bundan evvelki yıl kadar çalkantılı geçmedi, Covid-19 aşıları pandemi kabusunun sona erebileceğine dair umutları artırdı. bir daha de pandemi, 2021’e de damgasını vurdu ve geleceğe ait belirsizliğin sürmesine yol açtı.
2021’de global siyasette öne çıkan olayları ve gelişmeleri derledik.
ABD’de dünyayı şoke eden Kongre baskını
2021, bundan evvelki yıl kadar çalkantılı bir yıl olmadı ancak katiyen epey süratli başladı. Dünya, ABD’deki başkanlık seçimlerinin sonuçlarını beklerken Washington’dan gelen imgelerle şoke oldu.
Seçimi kaybettiğini kabul etmeyen Lider Donald Trump’ın destekçileri ve çok sağcı kümeler, seçim sonuçlarının onaylanması için düzenlenen oturum sırasında Kongre binasını bastı. Binlerce kişinin katıldığı baskında, kimileri farklı kostümleriyle dikkat çeken protestocuların binanın büyük kısmını ele geçirmesinin akabinde Ulusal Muhafızlar binayı kuşattı. Kongre üyeleri süratle tahliye edilirken içeride yaşanan şiddette biri polis 5 kişi hayatını kaybetti.
Kongre baskını, biroldukca kişi tarafınca “darbe girişimi” olarak nitelendi.
Seçimde Trump’ı galip eden Joe Biden, “Bu bir protesto değil, başkaldırıdır. Bütün dünya bizi izliyor” dedi.
ABD tarihinin en dehşetli olaylarından biri olan ve ülkede iç savaş telaşlarının güçlenmesine yol açan baskınla ilgili yürütülen soruşturmada, binaya giren bir epey kişi gözaltına alındı. Halkı isyana teşvik etmekle suçlanan Trump ise, hakkında ikinci kere azil süreci başlatılan birinci ABD lideri oldu fakat şubatta Senato’da yapılan oylamada aklandı.
Biden, ABD’nin 46. lideri oldu
ABD Kongre baskınının şokunu atlatmaya çalışırken, 3 Kasım 2020 seçimlerinde Trump’ı mağlup eden eski eski Lider Yardımcısı Joe Biden, 20 Ocak’ta fevkalade güvenlik tedbirlerinin alındığı ABD Kongresi’nde yemin ederek başkanlık koltuğuna oturdu. Kamala Harris de, ABD’nin birinci bayan lider yardımcısı oldu.
Trump’ın merasime katılmaması kimseyi şaşırtmadı. ABD’nin en yaşlı lideri olan 79 yaşındaki Biden, merasimdeki konuşmasında “Bugün Amerika’nın günü, demokrasi üstün geldi” dedi, bakılırsavdeki birinci gününde de Trump’ın bazı tartışmalı politikalarını rafa kaldırmak üzere 17 kararnameye imza attı.
Dış siyasette değişim sinyali veren Biden, yıl boyunca yaptığı biroldukça konuşmada da “ABD geri döndü” ifadesini kullandı.
Rusya ve Batı içinde Navalni krizi
Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin’i en sert eleştiren isimlerden muhalif Aleksey Navalni’nin hudut gazıyla zehirlendiği argümanı, 2020’de dünya çapında ses getirmişti. Şahsen Putin’in buyruğuyla zehirlendiğini öne süren Navalni, tedavi gördüğü Almanya’dan döner dönmez 17 Ocak’ta Moskova’daki havaalanında gözaltına alındı.
Yolsuzluk suçlaması niçiniyle aldığı tecilli mahpus cezası kaidelerini ihlal ettiği nedeni öne sürülerek tutuklanan Navalni, hapishanede bir müddet açlık grevi düzenlerken destekçilerinin şovlarında de yüzlerce kişi gözaltına alındı.
Navalni, hapishanede bir süre açlık grevi düzenlemişti.
ABD ve AB’nin de ortalarında olduğu ülke ve kurumlar, reaksiyon olarak Rusya’ya bir dizi yaptırım uygulanmasına karar verdi. Putin ise, nisandaki ulusa sesleniş konuşmasında “Köprüleri yakmak istemiyoruz, ancak birileri bizim âlâ niyetimizi zayıflık olarak yorumlarsa reaksiyonumuz süratli ve sert olur” diyerek Batılı ülkelere meydan okudu.
Körfez’de barış rüzgarları
Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri, Bahreyn ve Mısır, 2017’de “terör kümelerini desteklediği” nedeni öne sürülerek Katar’la diplomatik münasebetleri kesmiş ve ülkeye ekonomik ambargo uygulamaya başlamıştı.
Körfez bölgesindeki 3,5 yıl süren kriz, ocakta Suudi Arabistan’da düzenlenen 41. Körfez İşbirliği Kurulu Zirvesi’nde imzalanan anlaşmayla bitmiş oldu. Suudi Arabistan Veliaht Prensi Muhammed bin Selman’ın Katar Buyruk Pir Temim bin Hamed el Sani’yi havalimanında sarılarak karşılamasıyla, krizin bitişi dünyaya ilan edildi.
Suudi Arabistan Veliaht Prensi ve Katar Buyruğu, 9 Aralık’ta da Doha’da bir ortaya geldi.
Körfez krizinin sona ermesi, yalnızca Arap dünyasında değil Ortadoğu’da da bölgesel dinamikleri etkileyecek bir gelişme oldu.
İngiliz Kraliyet ailesine Megxit şoku
İngiltere’de Kraliyet ailesi, 2021’in birinci günlerinde ülkede de sarsıntı tesiri yaratan bir olayla sarsıldı. Kraliçe 2. Elizabeth’in torunu Sussex Dükü Prens Harry ve ABD’li oyuncu eşi Meghan Markle, Kraliyet ailesindeki üst seviye bakılırsavlerinden çekildiklerini ve maddi bağımsızlıklarını kazanmak için çalışmayı planladıklarını deklare etti.
Prens Harry ve Meghan Markle’ın Oprah Winfrey’le röportajda yaptığı açıklamalar büyük ses getirdi.
“Megxit” olarak anılan olayla ilgili tartışmalar sürerken, Prens Harry ve eşi, martta Oprah Winfrey’le röportajlarında bombayı patlattı. Kraliyet ailesine katıldıktan daha sonra intiharın eşiğine geldiğini söyleyen Markle, “Ben gebeyken, bebeğimin prens ya da prenses olmasını istemediler. Oğlum doğduğunda deri renginin ne kadar koyu olacağına dair konuşmalar oluyordu ve bundan endişeleniyorlardı” diyerek ırkçılık argümanlarının fitilini ateşledi.
Prens Harry de, ailesinin mali kaynaklarını kestiğini ve babası Prens Charles’ın kendisine dayanak vermediğini söyleyerek sitem dolu açıklamalarda bulundu. Buckingham Sarayı ise ırkçılık iddialarının araştırılacağını bildirdi.
Myanmar’ı iç savaşın eşiğine getiren darbe
Myanmar ordusu, 2020’deki genel seçimlerde hile yapıldığı iddiasıyla 1 Şubat’ta yönetime el koydu ve 10 yıllık demokrasi sürecine son verdi.
Seçimde ordunun desteklediği ana muhalefetteki Birlik İçin Dayanışma ve Kalkınma Partisi büyük darbe almış, iktidardaki Demokrasi İçin Ulusal Birlik Partisi büyük yükselişe imza atmıştı.
senelerca ülkeyi cuntayla yöneten ordunun son darbesinin akabinde, ülkenin fiili önderi ve Dışişleri Bakanı Aung San Suu Çii ile birlikte iktidar partisinden çok sayıda yönetici gözaltına alındı, bir yıl süreyle fevkalade hal ilan etti. Darbe terslerinin protestoları şiddetle bastırılırken, hadiselerde 1000’den çok kişi hayatını kaybetti, binlerce gösterici gözaltına alındı.
Darbenin akabinde sivil hükümet, artan şiddete karşı darbe karşılarını korumak üzere Myanmar Ulusal Savunma Birliği ismiyle bir düzenli ordu kurdu. Darbe aksisi kümelerle ordu içinde süren çatışmalar, ülkeyi neredeyse iç savaşın eşiğine getirdi.
Süveyş Kanalı’nda dünya ticaretine darbe vuran kaza
Dünyanın en önemli ticaret yollarından biri olan ve Akdeniz’i Kızıldeniz’e bağlayan Mısır’daki Süveyş Kanalı, The Ever Given isimli yük gemisinin 23 Mart’ta karaya oturmasıyla günlerce kapalı kaldı. Dev geminin dar kanalda sıkışarak yolu kapatması, uzun gemi kuyrukları oluşmasına ve dünya genelinde sevkiyatlarda ciddi aksamalar yaşanmasına yol açtı.
Karaya oturan gemi, kurtarıldıktan daha sonra Mısır’la yapılan tazminat muahedesinin akabinde ülkeden ayrılabilmişti.
Günler süren yoğun çalışmalar kararı gemi, 29 Mart’ta bir daha yüzdürüldü ve Süveyş Kanalı deniz trafiğine bir daha açıldı.
Global ticareti kıymetli ölçüde aksatan bu olayın günlük maliyeti 9,6 milyar doları buldu.
George Floyd davasında adalet
ABD’de polis şiddetine ve ırkçılığa karşı büyük protestolara yol açan George Floyd cinayetiyle ilgili davada karar 5 Kasım’da belirtildi.
46 yaşındaki siyah ABD’li George Floyd, 25 Mayıs 2020’de Minneapolis kentinde gözaltına alındığı sırada, polis memuru Derek Chauvin’in 9 dakika 29 saniye boyunca diziyle boynuna bastırması niçiniyle dakikalarca “Nefes alamıyorum” diye yalvarmış ve daha sonrasında hayatını kaybetmişti.
“Nefes alamıyorum” kelamı yalnızca ABD’de değil biroldukca ülkede ırkçılık tersi hareketin sloganlarından biri haline gelirken, mahkeme Chauvin’i cinayetten hatalı buldu ve 22,5 yıl mahpus cezasına çarptırdı.
sonucun ardından Floyd’un ailesi “Artık nefes alabiliyoruz” açıklamasında bulunurken ABD Lideri Biden da, sonucun değişim için değerli bir adım olduğunu ama kâfi olmadığını söyleyerek ıslahat kelamı verdi.
İsrail, Gazze’yi bir daha vurdu
İsrail polisinin işgal altındaki Doğu Kudüs’te Filistinlilere yönelik baskıyı artırması ve 7 Mayıs’ta Mescid-i Aksa’da cemaate saldırması, diken üstündeki bölgede tansiyonu süratle yükseltti.
Mescid-i Aksa’da ses bombaları ve plastik mermiyle düzenlenen hücumda fazlaca sayıda Filistinli yaralanırken, Türkiye de olaya sert reaksiyon gösterdi.
İsrail’in hava akınları, Gazze’de büyük yıkıma yol açtı.
Çatışmalar giderek şiddetlenirken, İsrail Hamas’ın roket atakları üzerine Gazze’ye hava atakları başlattı. Gazze’de 10 Mayıs’ta başlayan akınlarda 248 Filistinli ömrünü kaybetti ve sivillerin de yaşadığı epeyce sayıda bina yıkıldı.
İsrail tarafında da roket hücumları kararı 12 kişi ömrünü kaybederken, Gazze’den atılan yüzlerce roketin İsrail’de yarattığı yıkım, ülkenin ünlü hava savunma sistemi Demir Kubbe’nin aktifliğiyle ilgili soru işaretlerini gündeme getirdi.
Atakların 11. gününde İsrail ve Hamas içinde Mısır’ın arabuluculuğunda varılan ateşkes mutabakatı, 21 Mayıs’ta yürürlüğe girdi.
12 yıllık Netanyahu iktidarının sonu
Uzun müddet siyasi kriz yaşayan İsrail, 23 Mart’ta 2 yıl ortasında 4. kere genel seçim için sandığa gitti ve Başbakan Binyamin Netanyahu liderliğindeki Likud partisi seçimi önde tamamladı. Ancak Netanyahu’nun hükümeti kurma gayretleri sonuçsuz kaldı ve Yeş Atid (Gelecek Var) ile Yamina partileri koalisyon hükümeti için mutabakata vardı. Seçimde sürpriz bir muvaffakiyet elde eden İsrail vatandaşı Filistinliler tarafınca kurulmuş Birleşik Arap Listesi de yeni koalisyona takviye verdi.
Yeni hükümetin haziranda güvenoyu almasıyla 12 yıldır devam eden Netanyahu periyodu bitti. Çok sağcı Yamina önderi Naftali Bennett başbakanlık koltuğunun yeni sahibi oldu.
İran’da ultra muhafazakar cumhurbaşkanı devri
Uzun müddettir ekonomik krizle boğuşan İran, 18 Haziran’da yeni cumhurbaşkanını seçti. senelerdır muhafazakarlar ve reformcular içinde çekişmenin yaşandığı cumhurbaşkanlığı seçimi, adeta kararı muhakkak bir seçim olarak dikkat çekti.
Anayasayı Koruyucular Kurulu’nun neredeyse hiç bir reformcu adayın müsabakasına müsaade vermemesi yansılara niye olurken, İran’ın dini önderi Ayetullah Ali Hamaney’e yakın bir isim olan Yargı Erki Lideri İbrahim Reisi’nin açık orta farkla seçimi kazanması sürpriz olmadı.
Hamaney’in halefi olabileceği konuşulan “ultra muhafazakar” Reisi, ölçülü bir isim olan Hasan Ruhani’nin akabinde ağustosta yemin ederek nazaranve başladı.
Reisi devrinde İran’ın en değerli gündemlerinden biri, 5+1 ülkeleriyle Viyana’da devam eden nükleer görüşmeler.
Kanada’da karanlık geçmişten kalan isimsiz mezarlar
Kanada’da mayıs ayında eski bir yatılı kilise okuluna ilişkin arazide bulunan çocuk cesetleri, ülkede geçmişte yaşanan yerli katliamının boyutlarını gözler önüne serdi. Yerli çocuklarına ilişkin yüzlerce kimsesiz mezarın daha bulunması ülkeyi ayağa kaldırdı ve ırkçılık zıtlarını sokaklara döktü.
Tüyler ürperten keşif, ülkede bir dönem yerli çocukların asimilasyonu için kullanılan yatılı Katolik okullarındaki vahim şiddeti, binlerce çocuğun vefatının kayıtlara bile geçmediğini ortaya koydu.
Kanada Başbakanı Justin Trudeau,“Ölenleri hayata döndüremeyiz fakat sistemik ırkçılıkla gayret etmek için yerli halklarla bir arada çalışmaya devam edebiliriz” dedi. Trudeau’nun özür dilenmesi tarafındaki davetine karşın Papa Francis, hayatını kaybeden çocuklar için dua ettiğini belirtmekle yetindi.
Haiti’yi sarsan suikast
Latin Amerika’nın en fakir ülkesi Haiti, 7 Temmuz’da Devlet Lideri Jovenel Moise’nin evinde uğradığı suikast kararı hayatını kaybetmesiyle sarsıldı. 53 yaşındaki Moise’nin öldürülmedilk evvel azap gördüğü ve eşinin yaralandığı akının ardından ülkede acil durum ilan edildi.
Suikastın arkasında yabancı paralı askerlerden oluşan bir komando birliği olduğu açıklanırken, olayda ABD’nin parmağı olduğuna dair savlar tartışma yarattı.
Afganistan’da Taliban’ın iktidara dönüşü
“ABD’nin en uzun savaşı” olarak tarihe geçen Afganistan’daki müdahale, son derece kaotik bir biçimde bitmiş oldu. ABD Lideri Biden’ın Taliban’la Şubat 2020’de varılan barış muahedesi kapsamında Afganistan’dan çekilme takvimini açıklaması, ülke topraklarında süratle ilerleyen Taliban’ın iktidarı ele geçireceği tasalarına yol açmıştı.
Taliban’ın kenti ele geçirmesinin akabinde Kabil Havaalanı’ndaki kaçış imajları, yaşanan trajediyi ortaya koydu.
Nihayetinde bu kaygılar beklenenden de evvel gerçeğe dönüştü, daha ABD öncülüğündeki memleketler arası güçlerin çekilme süreci tamamlanmadan Taliban başşehir Kabil’i kuşattı. Batılı ülkelerin trilyonlarca dolar harcadığı Afgan hükümeti birkaç saat ortasında çözüldü.
Taliban, 15 Ağustos’ta Cumhurbaşkanı Eşref Gani’nin ülkeden kaçmasının akabinde Kabil’de denetimi çatışmasız biçimde ele geçirdi.
Biroldukça ülkenin vatandaşlarını apar topar ülkeden tahliye etmeye çalıştığı bu süreçte, havalanmadan evvel uçaklara tutunan kimi bireylerin düşerek can vermesi, yaşanan kaosun göstergesiydi.
Yeni kanunlar açıklayan Taliban idaresi, bayanlara yönelik biroldukca yasağı da süratle geri getirdi. Belirsizliğin hakim olduğu ülkede, iktisadın çökmesiyle önemli bir insani kriz yaşanıyor.
Etiyopya’daki iç savaş şiddetini artırdı
Etiyopya Başbakanı Abiy Ahmed Ali, 2019’da komşu Eritre ile savaşı bitmiş olduren başkan olarak “barış yolunda harcadığı eforlardan ötürü” Nobel Barış Ödülü’nü kazanmıştı. Fakat yalnızca iki yıl daha sonra ülkesi Etiyopya iç savaşa sürüklendi.
Etiyopya hükümetinin Kasım 2020’de isyancı Tigray Halk Kurtuluş Cephesi’ne (TPLF) operasyon başlatması, ülkede iç savaşın fitilini ateşledi.
Etiyopya ordusu, insani durum niçiniyle haziranda Tigray’ın başşehri Mekelle’de çekildi lakin çatışmaların büyümesi niçiniyle kasımda olağanüstü hal ilan edildi.
Çatışma bölgelerindeki katliam, tecavüz ve azap olayları ve savaş hatası savları ise memleketler arası reaksiyonları birlikteinde getiriyor. 2 milyondan kişinin evsiz kaldığı çatışmalarda binlerce kişinin hayatını kaybettiğini bildiren BM, kıtlık uyarısı yapıyor.
Hindistan’da çiftçi aksiyonları
Dünyanın en kalabalık ikinci ülkesi Hindistan’da, hükümetin 2020’de tarım dalında ilan ettiği yeni düzenlemelere karşı başlayan protestolar 2021’de giderek büyüdü ve tüm ülkeye yayıldı.
Hareketler, yıl boyunca Hindistan siyasetine damga vurdu.
Çiftçiler, yeni düzenlemelerin hasılatlarını azaltacağını ve topraksız kalacaklarını belirterek ülke tarihinin en uzun soluklu emekçi aksiyonlarından birine imza attı. Aylarca başşehir Yeni Delhi etrafında ve biroldukça kentte düzenlenen kitlesel şovlara milyonlarca kişi katıldı.
Sonunda geri adım atan Hindistan, tarım maddelerinin yürürlükten kaldırılmasına ait tasarıyı kasımda kabul etti.
Irak başbakanı suikast teşebbüsünden kurtuldu
Irak Başbakanı Mustafa el Kazımi’nin başşehir Bağdat’ta hükümet binaları ve yabancı elçiliklerin bulunduğu ve sık sık akınlara gaye olan Yeşil Bölge’deki konutuna bomba yüklü insansız hava aracıyla hücum düzenlendi.
Kazımi, 7 Kasım’daki suikast teşebbüsünden yara almadan kurtuldu, 6 korumasıysa yaralandı.
Sadr hareketinin zaferiyle sonuçlanan 10 Ekim’deki seçimlerin akabinde kimi kesitler kararı tanımadıklarını açıklamış, Irak’ta tansiyon yükselmişti. Suikast teşebbüsünün ardında seçim kararından rahatsız olan İran dayanaklı kümelerin olduğu argüman edildi.
Almanya’da bir periyot kapandı
Avrupa’nın en uzun müddet iktidarda kalan başkanlarından Almanya Başbakanı Angela Merkel, daha evvel deklare ettiğı üzere başbakanlık vazifesinden ayrılarak siyasi mesleğine nokta koydu.
Doğu Almanya’da büyüyen ve Almanya’nın birinci bayan başbakanı olan Merkel, 26 Eylül seçimleri daha sonrasında koltuğunu Toplumsal Demokrat Partili Olaf Scholz’a devretti.
Merkel, Alman ordusunun düzenlediği askeri merasimle uğurlandı.
Ülkesinde istikrarın sembolü olarak görülen Merkel, 16 yıllık iktidarında Almanya’yı iktisatta ileriye taşıyan ve Avrupa’nın fiili başkanı olarak öne çıkan bir isimdi.
67 yaşındaki Merkel, Deutsche Welle’ye verdiği bir röportajda gelecek planları için “Artık siyaset yapmayacağım. Ne yapacağımı çabucak hemen bilmiyorum” diyerek kitap okuyup uyumak istediğini anlattı.
Belarus-Polonya hududunda yeni sığınmacı krizi
Avrupa’da yaşanan sığınmacı krizi, eylülde Belarus-Polonya sonundaki gelişmelerle yeni bir boyut kazandı.
Belarus Devlet Lideri Aleksandr Lukaşenko’nun AB’nin kendisine yönelik yaptırım siyasetine karşı ülkesindeki sığınmacıların çıkışına müsaade vereceğini açıklamasıyla Avrupa’ya geçmek isteyen yüzlerce göçmen, Belarus-Polonya sonuna akın etti.
Ortalarında çocukların da olduğu epey sayıda göçmen, huduttaki bekleyişlerini sürdürüyor.
Huduttaki tedbirleri arttıran Polonya bölgeye asker sevk etti. AB, Belarus idaresini sığınmacıları Polonya, Litvanya ve Letonya hudutlarına yığarak birliği istikrarsızlaştırmaya çalışmakla suçladı. AB’nin yanı sıra ABD de, Rusya’nın desteklediği Belarus idaresiyle bağlantılı kimi kurum ve bireyleri yaptırım listesine aldı.
Avrupa’nın kapıları kapatmasıyla hudutta sıkışıp kalan, açlık ve soğukla çaba eden birtakım sığınmacılar hayatını kaybetti.
Rusya-Ukrayna tansiyonu milletlerarası krize dönüştü
2014’te Kırım’ı ilhak eden ve Donbass’taki ayrılıkçıları destekleyen Rusya’nın Ukrayna hududundaki askeri faaliyetlerini artırması, 2021’in son periyodunda bölgede tansiyonu süratle yükseltti. ABD istihbaratının kapalı evraklarında, Rusya’nın sona konuşlandırılan 170 bini aşkın askerle Ukrayna’yı işgale hazırlandığı argümanı tasa yarattı.
Batı’nın ve NATO’nun Ukrayna’ya askeri takviyesinden rahatsız olduğunu belirten Rusya ise, hududa asker ve ağır silah sevkiyatının tatbikat gayeli olduğunu savundu ve işgal argümanını reddetti.
Batı’yla Rusya’yı bir kere daha karşı karşıya getiren tansiyon sürerken, ABD Lideri Biden, Ukrayna’ya akın halinde ağır yaptırımlar uygulanacağı konusunda Rusya Devlet Lideri Putin’e ihtarda bulunduğunu söylemiş oldu.
Covid pandemisinde yolun sonu görünmüyor
Covid-19 pandemisinin dünyayı esir aldığı 2020’nin akabinde 2021, aşı beklentileri niçiniyle umutlu başladı. Covid-19’a karşı geliştirilen birfazlaca aşının arka arda onay alması umutları artırdı, lakin virüsün yeni varyantlarının ortaya çıkışı pandeminin gidişatıyla ilgili belirsizliğin sürmesine yol açtı.
Güney Afrika’da kasımda tespit edilen ve yayılma süratiyle panik yaratan Covid-19’un Omicron varyantı, dünyayı alarm durumuna geçirdi. Omicron niçiniyle artan hadise sayılarını düşürmeye çalışan birfazlaca ülke kısıtlamaları bir daha hayata geçirdi.
Dünya çapında vaka sayısı 280 milyonu, virüse bağlı ölüm sayısıysa 5 milyonu aştı. Pandemi, hala dünyanın en kıymetli gündemi olmaya devam ediyor ve bu kabusun ne vakit sona ereceği belirsizliğini koruyor.
Alıntıdır