Bilkent Üniversitesi Ulusal Nanoteknoloji Araştırma Merkezi (UNAM) bünyesinde Ankara Üniversitesi Biyoteknoloji Enstitüsü Müdürü ve Viroloji Anabilim Dalı’ndan Prof. Dr. Aykut Özkul’un yürütücülüğünde geliştirilen burun spreyi halindeki yerli covid ilacının Faz çalışmaları için geri sayım başladı.
Klinik öncesi kademede laboratuvar ve hayvan deneylerini muvaffakiyetle tamamlayan ilaç çalışmasında burun spreyi uygulanan farelere hastalığın ya hiç bulaşmadığı ya da fazlaca yavaşça virüs yükü ile hayvanların hasta olmadan enfeksiyonu atlattığı gösterildi.
Kullanıma sunulursa protein tabanlı sprey ilaç olarak dünyada bir birinci olacak araştırmayla ilgili kıymetli açıklamalarda bulunan Bilkent UNAM Öğretim Üyesi ve Sentetik Biyoloji Uzmanı Doç. Dr. Urartu Şeker, bu ilacın oluşabilecek tüm varyantlara karşı tesirli olacağını düşündüklerini söylemiş oldu.
Doç. Dr. Şeker, ilacın GRFT proteini yardımıyla, aşılardaki üzere virüs üstündeki tek bir noktaya değil, bir fazlaca bölgesine bağlanarak hücreye girişini engelleyebilen bir sistemle çalıştığını söylemiş oldu.
Doç. Şeker, bunun bir aşı değil “önleyici bir ilaç” olacağına da işaret etti.
TÜBİTAK TAKVİYELİ PROJE
Bütün bu araştırmaları UNAM’da yaptıklarını anlatan Doç. Dr. Şeker, “Burası Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafınca desteklenen Türkiye’deki 4 büyük araştırma merkezinden birisi. 6550 sayılı altyapıları güçlendirme ve destekleme ile ilgili bir kanun çerçevesinde finanse edilen bir merkez. Geçen yıl Kovid-19’un pandemi olarak ilan edilmesi ile birlikte TÜBİTAK çatısı altında Kovid Platformu oluşturuldu. Biz de bu çatı altında Ankara Üniversitesi’nden projemizin asıl yürütücüsü Prof. Dr. Aykut Özkul ile Hacettepe Üniversitesi Tıbbi Mikrobiyoloji Anabilim Dalı’ndan Prof. Dr. Koray Ergünay’la birlikte bu çalışmaya başlamıştık” dedi.
“VİRÜSÜN HÜCREYE GİRİŞİNİ ENGELLEYEN BİR PROTEİN”
Doç. Dr. Şeker, “Biz aslında GRFT ismi verilen bir protein üzerinde çalışıyoruz. Bu bir lektin proteini ve şeker kümelerine bağlanabilen bir protein aslında. Virüs proteinlerinin etrafında, onları şekere batırılmışçasına kaplayan şeker kümeleri var. Bu da oraya bağlanıyor. bu türlü virüsün hücreye girmesine mani oluyor. Virüs hücreye giremediği için çoğalamıyor ve çoğalamadığı için de hastalık yaratacak önemli bir soruna niye olamıyor. Biz bu araştırmanın in-Vitro yani hayvan dışı deneylerle, salt hücrelerle birinci çalışmaları yaptık. Bu deneylerden elde ettiğimiz sonuçlar ilacın işe yarayabileceğini gösterince hayvan deneylerine geçtik” diye konuştu.
“SPREY İLAÇ VERİLEN HAYVANLAR ENFEKTE OLMADI”
Geçtiğimiz günlerde sonuçlanan hayvan deneylerinde ise covid-19 ile enfekte olan farelerin yanına sağlıklı fareleri koyarak sprey ilaç adayının aktifliğini gözlemlediklerini anlatan Doç. Dr. Şeker, kelamlarını şöyleki sürdürdü:
* Sağlıklı hayvanların bir kısmının burnuna damlalar halinde bizim ilaç adayı proteinimizden verildi.
* bir süre, enfekte farelerle bir ortada kalan hayvanlarda ondan sonrasında gördük ki damla verdiğimiz farelerde hastalık gelişmezken ya da fazlaca epeyce düşük düzeylerde bir enfeksiyon görülürken, öbür sağlıklı olarak konulan hayvanlarda önemli sorunlar ortaya çıktı.
Organlarda bozulmalar meydana geldi ve hatta hayvanlardan bir kısmı covid niçiniyle öldü.
Sprey ilaç adayının Faz 1 çalışmaları için hazırlıklarını tamamladıklarını da belirten Doç. Dr. Urartu Şeker, “Başvurularınızı yaptık. Olumlu sonuç da geldikten daha sonra birinci numune üretimlerimize başlayacağız ve faz çalışmalarımıza bir an evvel geçeceğiz” dedi.
DÜNYADA BİRİNCİ PROTEİN TABANLI SPREY İLAÇ OLACAK
GRFT proteininin, bu türlü direkt burundan verilerek Sars-Cov2 virüsünü bloke edecek, hücreye girişini engelleyecek biçimde protein tabanlı bir ilaç adayı olarak şimdiye dek hiç çalışılmadığını da belirten Doç. Dr. Şeker, bunun dünyada da birinci olacağına işaret etti.
Doç. Dr. Şeker, bunun bir ilaç adayı olduğunu ve aşı ile karıştırılmaması gerektiğini de vurgulayarak şu ayrıntıları verdi: “Bu bir aşı değil, beşerler bunu fazlaca karıştırıyor. Bu bir ilaç ve profilaktik, yani gözetici hedefli bir ilaç. Tedavi edici değil. Ancak tedavi edici özellikleri olduğunu da düşünüyoruz, onunla ilgili çalışmalarımız da hala sürüyor. Aşı ile bu ilacın farkı şu: Aşıda, virüsü bloke edici antikorlar beden tarafınca üretiliyor. Lakin biz, virüsü bloke edici molekülü (geçici olarak) önce vermiş oluyoruz.”
VİRÜSÜN HÜCREYE GİRİŞ ANAHTARINI “TAMAMEN” BOZUYOR
Aşılar, Kovid-19 virüsü üstündeki Spike (Taç) proteinini anahtar üzere kullanıp insan hücresindeki ACE 2 proteinine bağlanarak “hücre kilidini” açıp hücreyi ve bedeni enfekte ediyor. Aşılar ya da doğal bağışıklıkla oluşan antikorlar, Spike proteini üstündeki tek bir noktayı hedefleyerek adeta anahtarla kilidin uyuşmamasını sağlıyor ve bu biçimdece virüs hücreye giremiyor. Lakin bu noktada mutasyon kararı rastgele bir değişiklik olduğunda, antikor aktifliği azalıyor zira virüsün hücreye girişi gereğince önlenemiyor. Spike proteini bir fazlaca şeker kümeleriyle kaplı ve sprey ilaç adayındaki GRFT ise şekere bağlanabilen bir protein olduğu için hayli daha fazla bölgeyi bloke ederek aslında “kilidi” daha sağlam tutuyor.
TÜM VARYANTLARDA TESİRLİ OLACAK
Doç. Dr. Şeker, ilaç ve aşı düzeneği farkıyla ilgili şu ayrıntıları verdi:
* Antikorlar virüsler üstündeki özel bölgeleri (covid-19 için Spike proteini) tanıyorlar ve virüse oradan yapışarak virüsün hücreye girmesini engelliyor.
* Bizim ilacımız ise (GRFT proteini) virüsün üzerinde bir hayli farklı noktaya bağlanabiliyor. İster aşı ile oluşsun, ister doğal hastalık kararı oluşsun, antikorlar her biçimde virüsün tek bir protein bölgesine bağlanıyor.
* Nötralize edici dediğimiz antikorlar, virüsün evvelki versiyonlarına karşı oluşmuşsa, o bölgede de mutasyon gelişmişse, bu durumda etkinliğinde kayıplar meydana geliyor.
* İşte varyantlarda aşılar işe yarıyor mu yaramıyor mu, aktifliği düştü mü konusu da bundan kaynaklanıyor. Bu ilaçtaki avantajlarımızdan bir tanesi de aslında ilacın direkt virüsün tek bir bölgesine değil, (Spike üstündeki) şeker kümelerine bağlanabilmesi.
* Tek bir proteine değil, virüs üstündeki şeker kümesine bağlanabildiği için, varyant fark etmeksizin birebir aktifliği göstermesini bekliyoruz. Bununla ilgili de bir çalışma yapıyoruz bir yandan.
“HER ŞEY YOLUNDA GİDERSE ARALIK SONUNDA HAZIR”
İlacı bedene vermektense (sistemik uygulama) direkt nazofarengial boşluktan yani burundan uygulamanın yan tesir riskini de düşürebileceğine işaret eden Doç. Dr. Şeker, güvenlik testlerinin yapılacağı Faz 1 çalışmasının akabinde aktiflik çalışmalarının yapılacağı Faz-2 ve 3 araştırmalarının süratle sonuçlanacağını umduklarını söylemiş oldu ve kelamlarını şu biçimde noktaladı:
* Burundan uygulanan bir ilaç dizayn ettik zira virüsün birinci çoğaldığı yer, buradaki epiteller. Direkt buradaki dokuyu koruyacak biçimde bir tedavi, ilaç adayı ya da aşı geliştirmenin daha avantajlı olacağı ile ilgili de dünyada çeşitli çalışmalar da var.
* Bizim beklediğimiz, 3 saatte bir kullanmasın kâfi olabileceği. Fakat virüs açısından epeyce ağır bir ortama girerken tahminen daha sık aralıklarla kullanılabilecek.
* İşte bunları da faz çalışması kararı goreceğiz. Faz 1 çalışması çoklukla 10-15 kişilik bir istekli kümesi ile yapılır ve burada asıl hedef, aktiflikten fazla güvenlik hudutlarının belirlenmesidir.
* Aktiflik kısmı için yapılacak faz çalışmasına ise (yani faz 2, faz 3) mesela meskeninde covid olumlu bir hasta ile karantinaya girmiş ve PCR kararı negatif çıkmış şahıslar ile sıhhat çalışanlarını almayı planlıyoruz. Zira sıhhat çalışanları direkt etkin olarak alanda çalışan ve virüse birebir maruz kalan küme.
* Her şey yolunda giderse faz çalışmalarımızın aşı çalışmalarındaki kadar uzun sürmesini beklemiyoruz.
* Zira aşı çalışmalarında bir karşılık gözlenmesi gerekiyor, bu karşılığın oluşması da esasen birkaç ayı alıyor.
* Her şey yolunda gittiği takdirde aralık sonu üzere kullanıma geçebiliriz diye umut ediyoruz. (DHA)
Klinik öncesi kademede laboratuvar ve hayvan deneylerini muvaffakiyetle tamamlayan ilaç çalışmasında burun spreyi uygulanan farelere hastalığın ya hiç bulaşmadığı ya da fazlaca yavaşça virüs yükü ile hayvanların hasta olmadan enfeksiyonu atlattığı gösterildi.
Kullanıma sunulursa protein tabanlı sprey ilaç olarak dünyada bir birinci olacak araştırmayla ilgili kıymetli açıklamalarda bulunan Bilkent UNAM Öğretim Üyesi ve Sentetik Biyoloji Uzmanı Doç. Dr. Urartu Şeker, bu ilacın oluşabilecek tüm varyantlara karşı tesirli olacağını düşündüklerini söylemiş oldu.
Doç. Dr. Şeker, ilacın GRFT proteini yardımıyla, aşılardaki üzere virüs üstündeki tek bir noktaya değil, bir fazlaca bölgesine bağlanarak hücreye girişini engelleyebilen bir sistemle çalıştığını söylemiş oldu.
Doç. Şeker, bunun bir aşı değil “önleyici bir ilaç” olacağına da işaret etti.
TÜBİTAK TAKVİYELİ PROJE
Bütün bu araştırmaları UNAM’da yaptıklarını anlatan Doç. Dr. Şeker, “Burası Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafınca desteklenen Türkiye’deki 4 büyük araştırma merkezinden birisi. 6550 sayılı altyapıları güçlendirme ve destekleme ile ilgili bir kanun çerçevesinde finanse edilen bir merkez. Geçen yıl Kovid-19’un pandemi olarak ilan edilmesi ile birlikte TÜBİTAK çatısı altında Kovid Platformu oluşturuldu. Biz de bu çatı altında Ankara Üniversitesi’nden projemizin asıl yürütücüsü Prof. Dr. Aykut Özkul ile Hacettepe Üniversitesi Tıbbi Mikrobiyoloji Anabilim Dalı’ndan Prof. Dr. Koray Ergünay’la birlikte bu çalışmaya başlamıştık” dedi.
“VİRÜSÜN HÜCREYE GİRİŞİNİ ENGELLEYEN BİR PROTEİN”
Doç. Dr. Şeker, “Biz aslında GRFT ismi verilen bir protein üzerinde çalışıyoruz. Bu bir lektin proteini ve şeker kümelerine bağlanabilen bir protein aslında. Virüs proteinlerinin etrafında, onları şekere batırılmışçasına kaplayan şeker kümeleri var. Bu da oraya bağlanıyor. bu türlü virüsün hücreye girmesine mani oluyor. Virüs hücreye giremediği için çoğalamıyor ve çoğalamadığı için de hastalık yaratacak önemli bir soruna niye olamıyor. Biz bu araştırmanın in-Vitro yani hayvan dışı deneylerle, salt hücrelerle birinci çalışmaları yaptık. Bu deneylerden elde ettiğimiz sonuçlar ilacın işe yarayabileceğini gösterince hayvan deneylerine geçtik” diye konuştu.
“SPREY İLAÇ VERİLEN HAYVANLAR ENFEKTE OLMADI”
Geçtiğimiz günlerde sonuçlanan hayvan deneylerinde ise covid-19 ile enfekte olan farelerin yanına sağlıklı fareleri koyarak sprey ilaç adayının aktifliğini gözlemlediklerini anlatan Doç. Dr. Şeker, kelamlarını şöyleki sürdürdü:
* Sağlıklı hayvanların bir kısmının burnuna damlalar halinde bizim ilaç adayı proteinimizden verildi.
* bir süre, enfekte farelerle bir ortada kalan hayvanlarda ondan sonrasında gördük ki damla verdiğimiz farelerde hastalık gelişmezken ya da fazlaca epeyce düşük düzeylerde bir enfeksiyon görülürken, öbür sağlıklı olarak konulan hayvanlarda önemli sorunlar ortaya çıktı.
Organlarda bozulmalar meydana geldi ve hatta hayvanlardan bir kısmı covid niçiniyle öldü.
Sprey ilaç adayının Faz 1 çalışmaları için hazırlıklarını tamamladıklarını da belirten Doç. Dr. Urartu Şeker, “Başvurularınızı yaptık. Olumlu sonuç da geldikten daha sonra birinci numune üretimlerimize başlayacağız ve faz çalışmalarımıza bir an evvel geçeceğiz” dedi.
DÜNYADA BİRİNCİ PROTEİN TABANLI SPREY İLAÇ OLACAK
GRFT proteininin, bu türlü direkt burundan verilerek Sars-Cov2 virüsünü bloke edecek, hücreye girişini engelleyecek biçimde protein tabanlı bir ilaç adayı olarak şimdiye dek hiç çalışılmadığını da belirten Doç. Dr. Şeker, bunun dünyada da birinci olacağına işaret etti.
Doç. Dr. Şeker, bunun bir ilaç adayı olduğunu ve aşı ile karıştırılmaması gerektiğini de vurgulayarak şu ayrıntıları verdi: “Bu bir aşı değil, beşerler bunu fazlaca karıştırıyor. Bu bir ilaç ve profilaktik, yani gözetici hedefli bir ilaç. Tedavi edici değil. Ancak tedavi edici özellikleri olduğunu da düşünüyoruz, onunla ilgili çalışmalarımız da hala sürüyor. Aşı ile bu ilacın farkı şu: Aşıda, virüsü bloke edici antikorlar beden tarafınca üretiliyor. Lakin biz, virüsü bloke edici molekülü (geçici olarak) önce vermiş oluyoruz.”
VİRÜSÜN HÜCREYE GİRİŞ ANAHTARINI “TAMAMEN” BOZUYOR
Aşılar, Kovid-19 virüsü üstündeki Spike (Taç) proteinini anahtar üzere kullanıp insan hücresindeki ACE 2 proteinine bağlanarak “hücre kilidini” açıp hücreyi ve bedeni enfekte ediyor. Aşılar ya da doğal bağışıklıkla oluşan antikorlar, Spike proteini üstündeki tek bir noktayı hedefleyerek adeta anahtarla kilidin uyuşmamasını sağlıyor ve bu biçimdece virüs hücreye giremiyor. Lakin bu noktada mutasyon kararı rastgele bir değişiklik olduğunda, antikor aktifliği azalıyor zira virüsün hücreye girişi gereğince önlenemiyor. Spike proteini bir fazlaca şeker kümeleriyle kaplı ve sprey ilaç adayındaki GRFT ise şekere bağlanabilen bir protein olduğu için hayli daha fazla bölgeyi bloke ederek aslında “kilidi” daha sağlam tutuyor.
TÜM VARYANTLARDA TESİRLİ OLACAK
Doç. Dr. Şeker, ilaç ve aşı düzeneği farkıyla ilgili şu ayrıntıları verdi:
* Antikorlar virüsler üstündeki özel bölgeleri (covid-19 için Spike proteini) tanıyorlar ve virüse oradan yapışarak virüsün hücreye girmesini engelliyor.
* Bizim ilacımız ise (GRFT proteini) virüsün üzerinde bir hayli farklı noktaya bağlanabiliyor. İster aşı ile oluşsun, ister doğal hastalık kararı oluşsun, antikorlar her biçimde virüsün tek bir protein bölgesine bağlanıyor.
* Nötralize edici dediğimiz antikorlar, virüsün evvelki versiyonlarına karşı oluşmuşsa, o bölgede de mutasyon gelişmişse, bu durumda etkinliğinde kayıplar meydana geliyor.
* İşte varyantlarda aşılar işe yarıyor mu yaramıyor mu, aktifliği düştü mü konusu da bundan kaynaklanıyor. Bu ilaçtaki avantajlarımızdan bir tanesi de aslında ilacın direkt virüsün tek bir bölgesine değil, (Spike üstündeki) şeker kümelerine bağlanabilmesi.
* Tek bir proteine değil, virüs üstündeki şeker kümesine bağlanabildiği için, varyant fark etmeksizin birebir aktifliği göstermesini bekliyoruz. Bununla ilgili de bir çalışma yapıyoruz bir yandan.
“HER ŞEY YOLUNDA GİDERSE ARALIK SONUNDA HAZIR”
İlacı bedene vermektense (sistemik uygulama) direkt nazofarengial boşluktan yani burundan uygulamanın yan tesir riskini de düşürebileceğine işaret eden Doç. Dr. Şeker, güvenlik testlerinin yapılacağı Faz 1 çalışmasının akabinde aktiflik çalışmalarının yapılacağı Faz-2 ve 3 araştırmalarının süratle sonuçlanacağını umduklarını söylemiş oldu ve kelamlarını şu biçimde noktaladı:
* Burundan uygulanan bir ilaç dizayn ettik zira virüsün birinci çoğaldığı yer, buradaki epiteller. Direkt buradaki dokuyu koruyacak biçimde bir tedavi, ilaç adayı ya da aşı geliştirmenin daha avantajlı olacağı ile ilgili de dünyada çeşitli çalışmalar da var.
* Bizim beklediğimiz, 3 saatte bir kullanmasın kâfi olabileceği. Fakat virüs açısından epeyce ağır bir ortama girerken tahminen daha sık aralıklarla kullanılabilecek.
* İşte bunları da faz çalışması kararı goreceğiz. Faz 1 çalışması çoklukla 10-15 kişilik bir istekli kümesi ile yapılır ve burada asıl hedef, aktiflikten fazla güvenlik hudutlarının belirlenmesidir.
* Aktiflik kısmı için yapılacak faz çalışmasına ise (yani faz 2, faz 3) mesela meskeninde covid olumlu bir hasta ile karantinaya girmiş ve PCR kararı negatif çıkmış şahıslar ile sıhhat çalışanlarını almayı planlıyoruz. Zira sıhhat çalışanları direkt etkin olarak alanda çalışan ve virüse birebir maruz kalan küme.
* Her şey yolunda giderse faz çalışmalarımızın aşı çalışmalarındaki kadar uzun sürmesini beklemiyoruz.
* Zira aşı çalışmalarında bir karşılık gözlenmesi gerekiyor, bu karşılığın oluşması da esasen birkaç ayı alıyor.
* Her şey yolunda gittiği takdirde aralık sonu üzere kullanıma geçebiliriz diye umut ediyoruz. (DHA)