İklim değişikliğinden kaynaklanan çok ısı insan davranışını bozacak mı?
Sciencenews’in haberine nazaran artan global sıcaklıklar ve dünyanın kimi bölgelerini yakan rekor kıran ısı dalgaları ile bir arada, çok sıcaklığın insan davranışı üstündeki tesirleri önümüzdeki süreçte büyüyen bir sorun oluşturabilir. Araştırmacılar, iklim değişikliği dünyayı ısıtırken, en epey ziyanı serinlemek için hudutlu kaynaklara sahip düşük gelirli beşerler ve ülkelerin bakılırsaceğini söylüyor. UCLA’dan ekonomist R. Jisung Park, “Isının fizyolojik tesirleri kozmik olabilir, lakin tezahür etme hali çok eşitsizdir” diyor.
Isı ve saldırganlık içinde bir temas var mı?
Bilim adamları, bir yüzyıldan fazla bir müddetdir insanların çok sıcakla baş etmedeki zorluklarını belgeliyorlar. Örneğin, birkaç on yıl evvel, toplumsal psikolog Craig Anderson ve meslektaşları, lisans öğrencilerine diyalog ortasında olan çiftlerin dört görüntü klibini gösterdiler. Bir klip tonda nötrken, geri kalan üçü ikili içinde artan tansiyonu gösteriyordu. Klipleri izleyen lisans öğrencilerinin her biri, termostatı soğuk 14°C ile 36°C içinde değişen beş farklı sıcaklıktan birine ayarlanmış bir odada oturuyordu. Araştırmacılar çabucak sonrasında öğrencilerden çiftlerin düşmanlık seviyelerini puanlamalarını istedi. Anderson, rahatsız edici derecede sıcak odalarda bulunan öğrencilerin, tüm çiftleri, hatta nötr olanı bile, konforlu odalardaki öğrencilerden daha düşmanca puanladığını buldu . (İlginç bir biçimde, rahatsız edici derecede soğuk odalarda kalan öğrenciler de çiftleri daha düşmanca olarak kıymetlendirdi.)
Anderson, ısının insanları daha hudutlu yapma eğiliminde olduğunu söylüyor ve sonuç olarak, “hava sıcaklığı arttıkça insanların olayları daha makus üzere algılamaya eğilimli hale geldiğini” ekliyor.
Pekala artan sıcaklık cürüm oranını artıracak mı?
Araştırmacılar, insanların çok ısındığında daha agresif hale gelebileceğini uzun vakittir biliyorlar. 2010’dan 2017’ye kadar Los Angeles’taki cürüm bilgilerini inceleyen yeni bir çalışma, sıcaklıkların artmasıyla şiddet içeren kabahatlerin da arttığını gösteriyor.
Örneğin, Ulusal Ekonomik Araştırma Bürosu’nun Temmuz ayında yayınladığı bir çalışma raporu, Mississippi cezaevlerindeki ve klimasız hapishanelerdeki mahkumlara odaklanarak bir laboratuvarda bulunan denetim seviyesini bir daha yaratmaya yaklaştı. Ekonomistler Anita Mukherjee ve Nicholas Sanders, 1 Ocak 2004’ten 31 Aralık 2010’a kadar 36 cezaevindeki şiddet oranlarını inceledi. Genel olarak, her bir tesiste yılda ortalama 65 şiddet aksiyonu gerçekleşti. Lakin çift, yılda yaklaşık 60 günden biraz fazla olan 27°C’nin üstündeki günlerde, mahkumlar içinde şiddet mümkünlüğünün yüzde 18 arttığını keşfetti.
O kadar sıcak görünmese de, o günlerin birçoklarında ortalama azamî sıcaklık kabaca 34°C idi; Mukherjee, bu sıcaklık okumalarının Mississippi’nin yüksek nemini de hesaba katmadığını söylüyor. Ayrıyeten, ülkedeki yaşlanan ıslah tesislerinin birden fazla hem klima birebir vakitte uygun havalandırmadan mahrumdur ve tesislerin ortasındaki sıcaklıklar ekseriyetle dışarıdaki sıcaklıkları aşmaktadır.
Mukherjee, siyasetçilerin çoklukla mahkumlara klima sağlamayı bir rahatlık sorunu olarak nitelendirdiğini söylüyor. “Yılda birfazlaca gün bir hapishanede 48 derece ve üstü sıcaklıklar hakkında konuştuğumuzda, bu ahlaki bir problem haline geliyor.”
Mississippi bilgilerinden yola çıkarak, Mukherjee ve Sanders, ısının ABD cezaevlerinde her yıl ek 4.000 şiddet hareketi ürettiğini kestirim ediyor.
Araştırma ayrıyeten, şiddetin cezaevlerinin haricindeki ısıyla birlikte arttığını gösteriyor. Örneğin, 2010’dan 2017’ye kadar olan Mayıs-Eylül ayları için Los Angeles’ta şiddet cürümleri, sıcaklığın yaklaşık 24°C ila 32°C olduğu günlerde, öbür günlere kıyasla yaklaşık yüzde 5,5 daha yüksekti. Araştırmacılar, daha sıcak günlerde bile şiddet kabahatlerinin neredeyse yüzde 10 daha yüksek olduğunu buldu.
Isının etkileyebileceği diğer alanlar var mı?
Isı ve insan davranışı içindeki bağ şiddetin epey ötesine uzanır. Sıcak okul binalarında imtihana giren öğrencileri düşünün. UCLA ekonomisti Park, 1999’dan 2011’e yaklaşık 1 milyon öğrencinin ve yaklaşık 4,5 milyon imtihanın puanlarına baktı. Mart 2020’de İnsan Kaynakları Dergisi’nde yayınlanan bu tahlil, imtihana yaklaşık 32°C’lik bir günde giren öğrencilerin yüzde 10 daha az olduğunu raporluyor.
Park ve meslektaşları, sıcak havaların ülke genelinde öğrencilerin performansını nasıl etkileyebileceğini de inceledi. Bu kere, Ekim ayında lise öğrencilerine uygulanan, üniversiteye hazır olmayı ölçen ve burslara giden bir yol sağlayan standart bir imtihan olan PSAT’a odaklandılar. Grup, 1998’den 2012’ye kadar en az iki kere imtihana giren yaklaşık 10 milyon öğrenciden alınan 21 milyon puanı kıymetlendirdi. bu türlü, araştırmacılar öğrencilerin kendilerine göre nasıl performans gösterdiğini karşılaştırabildiler. Takım ayrıyeten imtihan puanlarını ülke genelindeki yaklaşık 3.000 hava istasyonundan alınan günlük sıcaklık bilgileriyle ve ayrıyeten her öğrencinin klimaya erişimiyle ilgili bilgilerle ilişkilendirdi.
Öğrenci puanları, ekseriyetle imtihana birinci girdikleri vakit ile ikinci içinde yükselir. Fakat araştırmacıların Mayıs 2020 American Economic Journal: Economic Policy’de bildirdiğine bakılırsa, araştırmacılar bu artışı hesaba kattığında bile, kliması olmayan okullardaki öğrenciler beklenenden daha düşük puan aldılar . Dahası, Siyah ve Hispanik öğrencilerin okula gitme ve daha sıcak binalarda test yapma olasılıkları beyaz meslektaşlarına nazaran daha yüksekti ve araştırmacılar, ortaya çıkan sıcaklık farklılıklarının PSAT’ın ırksal muvaffakiyet farkının yüzde 3 ila 7’sini deklare ettiğını varsayım ediyor .
Bu tıp bir performans düşüşü yalnızca akademik ortamlarda olmaz; iş gücüne de uzanır. Araştırmacılar, Journal of Political Economy’deki varsayımlarına nazaran, sıcaklıklar 35°C’nin üzerine çıktığında, Hindistan’da bir fabrikada günlük ortalama dokuma üretiminin yaklaşık yüzde 2 ve giysi dikiminin 30°C’nin altındaki günlere kıyasla yüzde 8’e kadar düştüğünü raporladılar. Araştırmacıların hesaplamaları, ortalama günlük sıcaklıkların mevcut şartlara göre 1 derece artması durumunda ortalama yıllık üretimin yüzde 2,1 azalacağını gösteriyor. Bu durum yıllık gayri safi yurtiçi hasıla yahut bir yılda üretilen mal ve hizmetlerin pahasını yüzde 3 oranında düşürecektir.
Yüksek sıcaklıklarda bina soğutma dizaynları nasıl şekillenmeli?
Yüksek ısının yükü çoklukla bir ülkenin en fakir sakinleri tarafınca yüklenilir. Örneğin, bağımsız bir iklim bilimi araştırma ve irtibat kuruluşu olan Climate Central’ın Temmuz ayı raporuna nazaran, Amerika Birleşik Devletleri’nde ayrımcı konut siyasetlerinin bir mirası olarak fakir insanların ekseriyetle bir kentin en sıcak bölgelerinde yaşıyorlar. “Kentsel ısı adaları” olarak isimlendirilen bu ağır ısı ceplerinde, öğlenden daha sonra sıcaklıkları, dış bölgelere bakılırsa 8- 11°C yükselebiliyor . Natürel bu tesirler, kalabalık, hudutlu yeşil alan, az gölge ve ısıyı yansıtmak yerine emen hayli sayıda asfalt yol ve yüzey niçiniyle fakir mahallelerde kendini daha olumsuz gösterme eğilimindedir.
Misal biçimde, ağır ısıyı Los Angeles’taki şiddetli hata artışlarıyla ilişkilendiren bu çalışmada, araştırmacılar kuvvetli coğrafik farklılıklar buldular. “Beverly Hills, o günlerin hiç birinde fazlaca fazla şiddet içeren kabahat işlemedi. Lakin Los Angeles’taki en fakir topluluklarda, ısı ve şiddet içinde daha büyük bir alaka görüyorsunuz” diyor Los Angeles’taki Güney Kaliforniya Üniversitesi’nden etraf ekonomisti Matthew Kahn. Kahn, daha güçlü kent sakinleriyle karşılaştırıldığında, Los Angeles’taki fakir insanların daha az alana ve fazlaca daha az klima ünitesine sahip olduğunu ekliyor.
Kahn, bu eşitsizlikler göz önüne alındığında en sıradan seçeneğin herkese klima sağlamak olduğunu söylüyor. Fakat binaları soğutmak parasız olmaktan hayli uzak. 2020 Birleşmiş Milletler raporuna bakılırsa , başta klimalar olmak üzere soğutma ekipmanları, 2018’de dünyanın toplam elektrik talebinin yaklaşık yüzde 17’sini oluşturdu . İddialar, sadece gelişmekte olan ekonomilerde klima kullanmasının 2100 yılına kadar 33 kat daha fazla güç tüketimine yol açacağını gösteriyor. Ve şu anda, bu gücün birden fazla yenilenemeyen kaynaklardan, bilhassa petrol, kömür ve gazdan geliyor, ötürüsıyla bu talebi karşılıyor. Bu durum bir tahlil olmaktan epeyce global ısınmaya katkı sağlayacak bir tesir yaratacağından, içine düştüğümüz iklimsel çıkmazın büyümesine niye olur.
Pekala klimaya alternatif var mı? Yapılan araştırmalara göre şehirlerdeki ağaç örtüsünü korumak yahut artırmak ve güneş ışığını yansıtan “serin” yapı materyalleri kullanmak da dahil olmak üzere daha güzel soğutma seçeneklerinin mevcut olduğunu gösteriyor. Öteki bir deyişle ortam sıcaklıklarını azaltabileceğimiz kentsel planlama sistemlerinin var olduğunu bilmemiz gerekiyor.
Sonuç olarak artan sıcaklıklar insan psikolojisinden biyolojik çeşitliliğe ve son olarak dünya gezegeninin sıhhatine direkt tesir ediyor. Araştırmacılar bu mevzudaki uzun vadeli tahlilin güç şebekelerini yeşile çevirme eforlarını hızlandırmak olduğunu ve kişisel manada da verilebilecek tüm manalı gayretin verilmesi gerektiğini söylüyor. Maalesef iklim krizinde olabilecekleri konuşmaktan olanları irdelemeye geçtiğimiz bir periyoda girdiğimizin farkında olmamız gereken günlerdeyiz.
Alıntıdır
Sciencenews’in haberine nazaran artan global sıcaklıklar ve dünyanın kimi bölgelerini yakan rekor kıran ısı dalgaları ile bir arada, çok sıcaklığın insan davranışı üstündeki tesirleri önümüzdeki süreçte büyüyen bir sorun oluşturabilir. Araştırmacılar, iklim değişikliği dünyayı ısıtırken, en epey ziyanı serinlemek için hudutlu kaynaklara sahip düşük gelirli beşerler ve ülkelerin bakılırsaceğini söylüyor. UCLA’dan ekonomist R. Jisung Park, “Isının fizyolojik tesirleri kozmik olabilir, lakin tezahür etme hali çok eşitsizdir” diyor.
Isı ve saldırganlık içinde bir temas var mı?
Bilim adamları, bir yüzyıldan fazla bir müddetdir insanların çok sıcakla baş etmedeki zorluklarını belgeliyorlar. Örneğin, birkaç on yıl evvel, toplumsal psikolog Craig Anderson ve meslektaşları, lisans öğrencilerine diyalog ortasında olan çiftlerin dört görüntü klibini gösterdiler. Bir klip tonda nötrken, geri kalan üçü ikili içinde artan tansiyonu gösteriyordu. Klipleri izleyen lisans öğrencilerinin her biri, termostatı soğuk 14°C ile 36°C içinde değişen beş farklı sıcaklıktan birine ayarlanmış bir odada oturuyordu. Araştırmacılar çabucak sonrasında öğrencilerden çiftlerin düşmanlık seviyelerini puanlamalarını istedi. Anderson, rahatsız edici derecede sıcak odalarda bulunan öğrencilerin, tüm çiftleri, hatta nötr olanı bile, konforlu odalardaki öğrencilerden daha düşmanca puanladığını buldu . (İlginç bir biçimde, rahatsız edici derecede soğuk odalarda kalan öğrenciler de çiftleri daha düşmanca olarak kıymetlendirdi.)
Anderson, ısının insanları daha hudutlu yapma eğiliminde olduğunu söylüyor ve sonuç olarak, “hava sıcaklığı arttıkça insanların olayları daha makus üzere algılamaya eğilimli hale geldiğini” ekliyor.
Pekala artan sıcaklık cürüm oranını artıracak mı?
Araştırmacılar, insanların çok ısındığında daha agresif hale gelebileceğini uzun vakittir biliyorlar. 2010’dan 2017’ye kadar Los Angeles’taki cürüm bilgilerini inceleyen yeni bir çalışma, sıcaklıkların artmasıyla şiddet içeren kabahatlerin da arttığını gösteriyor.
Örneğin, Ulusal Ekonomik Araştırma Bürosu’nun Temmuz ayında yayınladığı bir çalışma raporu, Mississippi cezaevlerindeki ve klimasız hapishanelerdeki mahkumlara odaklanarak bir laboratuvarda bulunan denetim seviyesini bir daha yaratmaya yaklaştı. Ekonomistler Anita Mukherjee ve Nicholas Sanders, 1 Ocak 2004’ten 31 Aralık 2010’a kadar 36 cezaevindeki şiddet oranlarını inceledi. Genel olarak, her bir tesiste yılda ortalama 65 şiddet aksiyonu gerçekleşti. Lakin çift, yılda yaklaşık 60 günden biraz fazla olan 27°C’nin üstündeki günlerde, mahkumlar içinde şiddet mümkünlüğünün yüzde 18 arttığını keşfetti.
O kadar sıcak görünmese de, o günlerin birçoklarında ortalama azamî sıcaklık kabaca 34°C idi; Mukherjee, bu sıcaklık okumalarının Mississippi’nin yüksek nemini de hesaba katmadığını söylüyor. Ayrıyeten, ülkedeki yaşlanan ıslah tesislerinin birden fazla hem klima birebir vakitte uygun havalandırmadan mahrumdur ve tesislerin ortasındaki sıcaklıklar ekseriyetle dışarıdaki sıcaklıkları aşmaktadır.
Mukherjee, siyasetçilerin çoklukla mahkumlara klima sağlamayı bir rahatlık sorunu olarak nitelendirdiğini söylüyor. “Yılda birfazlaca gün bir hapishanede 48 derece ve üstü sıcaklıklar hakkında konuştuğumuzda, bu ahlaki bir problem haline geliyor.”
Mississippi bilgilerinden yola çıkarak, Mukherjee ve Sanders, ısının ABD cezaevlerinde her yıl ek 4.000 şiddet hareketi ürettiğini kestirim ediyor.
Araştırma ayrıyeten, şiddetin cezaevlerinin haricindeki ısıyla birlikte arttığını gösteriyor. Örneğin, 2010’dan 2017’ye kadar olan Mayıs-Eylül ayları için Los Angeles’ta şiddet cürümleri, sıcaklığın yaklaşık 24°C ila 32°C olduğu günlerde, öbür günlere kıyasla yaklaşık yüzde 5,5 daha yüksekti. Araştırmacılar, daha sıcak günlerde bile şiddet kabahatlerinin neredeyse yüzde 10 daha yüksek olduğunu buldu.
Isının etkileyebileceği diğer alanlar var mı?
Isı ve insan davranışı içindeki bağ şiddetin epey ötesine uzanır. Sıcak okul binalarında imtihana giren öğrencileri düşünün. UCLA ekonomisti Park, 1999’dan 2011’e yaklaşık 1 milyon öğrencinin ve yaklaşık 4,5 milyon imtihanın puanlarına baktı. Mart 2020’de İnsan Kaynakları Dergisi’nde yayınlanan bu tahlil, imtihana yaklaşık 32°C’lik bir günde giren öğrencilerin yüzde 10 daha az olduğunu raporluyor.
Park ve meslektaşları, sıcak havaların ülke genelinde öğrencilerin performansını nasıl etkileyebileceğini de inceledi. Bu kere, Ekim ayında lise öğrencilerine uygulanan, üniversiteye hazır olmayı ölçen ve burslara giden bir yol sağlayan standart bir imtihan olan PSAT’a odaklandılar. Grup, 1998’den 2012’ye kadar en az iki kere imtihana giren yaklaşık 10 milyon öğrenciden alınan 21 milyon puanı kıymetlendirdi. bu türlü, araştırmacılar öğrencilerin kendilerine göre nasıl performans gösterdiğini karşılaştırabildiler. Takım ayrıyeten imtihan puanlarını ülke genelindeki yaklaşık 3.000 hava istasyonundan alınan günlük sıcaklık bilgileriyle ve ayrıyeten her öğrencinin klimaya erişimiyle ilgili bilgilerle ilişkilendirdi.
Öğrenci puanları, ekseriyetle imtihana birinci girdikleri vakit ile ikinci içinde yükselir. Fakat araştırmacıların Mayıs 2020 American Economic Journal: Economic Policy’de bildirdiğine bakılırsa, araştırmacılar bu artışı hesaba kattığında bile, kliması olmayan okullardaki öğrenciler beklenenden daha düşük puan aldılar . Dahası, Siyah ve Hispanik öğrencilerin okula gitme ve daha sıcak binalarda test yapma olasılıkları beyaz meslektaşlarına nazaran daha yüksekti ve araştırmacılar, ortaya çıkan sıcaklık farklılıklarının PSAT’ın ırksal muvaffakiyet farkının yüzde 3 ila 7’sini deklare ettiğını varsayım ediyor .
Bu tıp bir performans düşüşü yalnızca akademik ortamlarda olmaz; iş gücüne de uzanır. Araştırmacılar, Journal of Political Economy’deki varsayımlarına nazaran, sıcaklıklar 35°C’nin üzerine çıktığında, Hindistan’da bir fabrikada günlük ortalama dokuma üretiminin yaklaşık yüzde 2 ve giysi dikiminin 30°C’nin altındaki günlere kıyasla yüzde 8’e kadar düştüğünü raporladılar. Araştırmacıların hesaplamaları, ortalama günlük sıcaklıkların mevcut şartlara göre 1 derece artması durumunda ortalama yıllık üretimin yüzde 2,1 azalacağını gösteriyor. Bu durum yıllık gayri safi yurtiçi hasıla yahut bir yılda üretilen mal ve hizmetlerin pahasını yüzde 3 oranında düşürecektir.
Yüksek sıcaklıklarda bina soğutma dizaynları nasıl şekillenmeli?
Yüksek ısının yükü çoklukla bir ülkenin en fakir sakinleri tarafınca yüklenilir. Örneğin, bağımsız bir iklim bilimi araştırma ve irtibat kuruluşu olan Climate Central’ın Temmuz ayı raporuna nazaran, Amerika Birleşik Devletleri’nde ayrımcı konut siyasetlerinin bir mirası olarak fakir insanların ekseriyetle bir kentin en sıcak bölgelerinde yaşıyorlar. “Kentsel ısı adaları” olarak isimlendirilen bu ağır ısı ceplerinde, öğlenden daha sonra sıcaklıkları, dış bölgelere bakılırsa 8- 11°C yükselebiliyor . Natürel bu tesirler, kalabalık, hudutlu yeşil alan, az gölge ve ısıyı yansıtmak yerine emen hayli sayıda asfalt yol ve yüzey niçiniyle fakir mahallelerde kendini daha olumsuz gösterme eğilimindedir.
Misal biçimde, ağır ısıyı Los Angeles’taki şiddetli hata artışlarıyla ilişkilendiren bu çalışmada, araştırmacılar kuvvetli coğrafik farklılıklar buldular. “Beverly Hills, o günlerin hiç birinde fazlaca fazla şiddet içeren kabahat işlemedi. Lakin Los Angeles’taki en fakir topluluklarda, ısı ve şiddet içinde daha büyük bir alaka görüyorsunuz” diyor Los Angeles’taki Güney Kaliforniya Üniversitesi’nden etraf ekonomisti Matthew Kahn. Kahn, daha güçlü kent sakinleriyle karşılaştırıldığında, Los Angeles’taki fakir insanların daha az alana ve fazlaca daha az klima ünitesine sahip olduğunu ekliyor.
Kahn, bu eşitsizlikler göz önüne alındığında en sıradan seçeneğin herkese klima sağlamak olduğunu söylüyor. Fakat binaları soğutmak parasız olmaktan hayli uzak. 2020 Birleşmiş Milletler raporuna bakılırsa , başta klimalar olmak üzere soğutma ekipmanları, 2018’de dünyanın toplam elektrik talebinin yaklaşık yüzde 17’sini oluşturdu . İddialar, sadece gelişmekte olan ekonomilerde klima kullanmasının 2100 yılına kadar 33 kat daha fazla güç tüketimine yol açacağını gösteriyor. Ve şu anda, bu gücün birden fazla yenilenemeyen kaynaklardan, bilhassa petrol, kömür ve gazdan geliyor, ötürüsıyla bu talebi karşılıyor. Bu durum bir tahlil olmaktan epeyce global ısınmaya katkı sağlayacak bir tesir yaratacağından, içine düştüğümüz iklimsel çıkmazın büyümesine niye olur.
Pekala klimaya alternatif var mı? Yapılan araştırmalara göre şehirlerdeki ağaç örtüsünü korumak yahut artırmak ve güneş ışığını yansıtan “serin” yapı materyalleri kullanmak da dahil olmak üzere daha güzel soğutma seçeneklerinin mevcut olduğunu gösteriyor. Öteki bir deyişle ortam sıcaklıklarını azaltabileceğimiz kentsel planlama sistemlerinin var olduğunu bilmemiz gerekiyor.
Sonuç olarak artan sıcaklıklar insan psikolojisinden biyolojik çeşitliliğe ve son olarak dünya gezegeninin sıhhatine direkt tesir ediyor. Araştırmacılar bu mevzudaki uzun vadeli tahlilin güç şebekelerini yeşile çevirme eforlarını hızlandırmak olduğunu ve kişisel manada da verilebilecek tüm manalı gayretin verilmesi gerektiğini söylüyor. Maalesef iklim krizinde olabilecekleri konuşmaktan olanları irdelemeye geçtiğimiz bir periyoda girdiğimizin farkında olmamız gereken günlerdeyiz.
Alıntıdır