İran'da Cuma günü yapılacak cumhurbaşkanlığı ikinci tur seçimlerinde biri reformcu, diğeri aşırı muhafazakar olmak üzere iki aday yarışacak. Seçmen katılımı tüm zamanların en düşük seviyesinde ve sandıkta anlamlı bir değişiklik olasılığına karşı genel bir kayıtsızlık var.
İkinci tur seçim, Cumhurbaşkanı İbrahim Raisi'nin Mayıs ayında helikopter kazasında ölmesinin ardından yapılan özel oylama sonrasında gerçekleşti.
İran'da seçimlerin ilk turunda neler yaşandı?
Geçen Cuma, seçmenlerin yaklaşık yüzde 40'ı rekor düşük bir oranla sandık başına gitti ve sandıktaki dört adayın hiçbiri seçimi kazanmak için gereken yüzde 50 çoğunluğu sağlayamadı.
Reform odaklı aday Dr. Eski sağlık bakanı Masoud Pezeshkian ile aşırı katı ve eski nükleer müzakereci Saeed Jalili en fazla oyu aldı ve Cuma günü ikinci tur oylama yapıldı.
İkinci tur seçimlerde seçmen katılımının biraz daha yüksek olması bekleniyor. Bazı İranlılar sosyal medyada Celili'nin sert politikalarından korktuklarını ve Dr. Pezeshkian oy veriyor. Anketler, Celili'nin ilk turdaki muhafazakar rakibi Muhammed Bakır Galibaf'a verilen oyların yaklaşık yarısının Dr. Pezeshkian yönlendirildi.
İkinci tur seçimlerindeki iki aday kim?
Uzmanlara göre Dr. Pezeshkian büyük olasılıkla Reform Partisi destekçileri ve Mart parlamento seçimleri ile 2021 cumhurbaşkanlığı seçimlerini boykot eden kişiler arasındaki seçmen katılımını artıracak. Dr. Pezeshkian, İran ekonomisine yük olan sert ekonomik yaptırımları kaldırmak için Batı ile nükleer müzakereler yapacağını söyledi.
Öte yandan Sayın Celili, müzakerelerde çok daha sert bir tutum benimsiyor ve tartışmalarda yaptırımları kaldırmak ve diğer ülkelerle ekonomik bağları güçlendirmek istediğini söylüyor.
İran'ın nükleer politikası ve önemli siyasi kararlar Dini Lider Ayetullah Ali Hamaney tarafından alınıyor. Yaptırımların kaldırılması için ABD ile dolaylı olarak müzakere yapılması için hükümete yeşil ışık yaktı. Bu müzakerelerin başkan kim olursa olsun devam etmesi muhtemeldir.
İranlılar oy kullanmaya gelecek mi?
İranlılar geçmişte güçlü bir seçim kararlılığı göstermiş olsalar da, pek çok kişi son seçimlerde beceriksiz ve taleplerine yanıt vermediğini düşündükleri hükümeti protesto etmek için oy kullanmadı. Birçoğu artık oy vermenin hayatlarında bir fark yaratacağına inanmıyor ve din adamlarının yönetimine son verilmesi çağrısında bulunuyor.
Galibaf, destekçilerini ikinci turda Celili'ye oy vermeye çağırmıştı. Ancak bazı kampanya yöneticileri de dahil olmak üzere birçok destekçisi Dr. Pezeshkian kaçtı. Celili'nin İran'ın geleceğini yok edeceğine ve ülke içinde ve dışında gerilimi artıracağına inanıyorlardı.
2013 başkanlık seçimlerinde İranlılar, diğer şeylerin yanı sıra seçim kampanyası sırasında daha açık bir ülke ve daha az sosyal kısıtlama sözü veren reform adayı Hasan Ruhani'yi seçti. Başkan Donald J. Trump, 2018 yılında İran nükleer anlaşmasından çekilerek ve yaptırımları yeniden uygulayarak tüm işbirliği umutlarını sona erdirdi.
Muhafazakar Raisi, Ruhani'nin yerine geçtiğinde, sosyal özgürlüklerin iyileşme ihtimali azaldı.
Bu seçim özgür ve adil mi?
Avukatlardan ve din adamlarından oluşan 12 üyeli bir grup olan Koruyucu Konsey, çok sayıda insan hakları örgütü tarafından halkı adaylarını seçme fırsatından mahrum bırakarak seçimlere hile karıştırmakla suçlanıyor. Bu seçim için 80 adaydan oluşan listeyi altıya indirdi ve yedi kadını, eski bir cumhurbaşkanını ve çok sayıda hükümet yetkilisini diskalifiye etti.
Bu seçim neden önemli?
Hükümet için seçim, İslam Cumhuriyeti'ne karşı iç protestolar ve ABD ve İsrail ile gerilimler arasında kaosa sürüklenmeden bir başkanın beklenmedik ölümüyle başa çıkabileceğini göstermek için bir fırsat.
Sayın Celili seçilseydi, hükümet büyük olasılıkla ideolojik güdümlü politikalarının bir zafer olduğunu iddia edecekti.
Dini lider ülkedeki en yüksek otoriteye sahip ve dış politikadan sorumluyken, cumhurbaşkanı iç politikayı belirliyor ve İran'da kadınlara zorunlu başörtüsü getirilmesi gibi sosyal konuları etkileyebiliyor.
ABD'nin İran'la nükleer anlaşmadan çekilmesinden altı yıl sonra, yeni başkanın nükleer programı yönetmedeki rolü belirsiz. İsrail ile İran arasında artan gerilim göz önüne alındığında, bu soru Batı için giderek daha acil hale geliyor.
Temel sorunlar nelerdir?
Zayıflayan ekonomi, ABD yaptırımları ve kadın hakları bu seçimin ana konularıdır. Pek çok İranlı, değişimi getiremeyeceğine inandıkları bir hükümete olan güvenini kaybetti.
Yaptırımlar ülkenin zaten zor durumda olan ekonomisini daha da zayıflattı. Bazılarının tutumluluk ve alçakgönüllülük vaaz eden politikacılarla yurt dışında cömertçe yaşayan aileler arasında net bir çizgi olmadığını düşünmesi nedeniyle halkın hayal kırıklığı daha da arttı.
İkinci tur seçim sonuçları ne zaman açıklanacak?
İlk turun bitiminden bir gün sonra İçişleri Bakanlığı ikinci tur seçimlerin yapılacağını duyurdu. Yetkililerin en azından ön sonuçları Cumartesi gününe kadar açıklaması bekleniyor.
İkinci tur seçim, Cumhurbaşkanı İbrahim Raisi'nin Mayıs ayında helikopter kazasında ölmesinin ardından yapılan özel oylama sonrasında gerçekleşti.
İran'da seçimlerin ilk turunda neler yaşandı?
Geçen Cuma, seçmenlerin yaklaşık yüzde 40'ı rekor düşük bir oranla sandık başına gitti ve sandıktaki dört adayın hiçbiri seçimi kazanmak için gereken yüzde 50 çoğunluğu sağlayamadı.
Reform odaklı aday Dr. Eski sağlık bakanı Masoud Pezeshkian ile aşırı katı ve eski nükleer müzakereci Saeed Jalili en fazla oyu aldı ve Cuma günü ikinci tur oylama yapıldı.
İkinci tur seçimlerde seçmen katılımının biraz daha yüksek olması bekleniyor. Bazı İranlılar sosyal medyada Celili'nin sert politikalarından korktuklarını ve Dr. Pezeshkian oy veriyor. Anketler, Celili'nin ilk turdaki muhafazakar rakibi Muhammed Bakır Galibaf'a verilen oyların yaklaşık yarısının Dr. Pezeshkian yönlendirildi.
İkinci tur seçimlerindeki iki aday kim?
Uzmanlara göre Dr. Pezeshkian büyük olasılıkla Reform Partisi destekçileri ve Mart parlamento seçimleri ile 2021 cumhurbaşkanlığı seçimlerini boykot eden kişiler arasındaki seçmen katılımını artıracak. Dr. Pezeshkian, İran ekonomisine yük olan sert ekonomik yaptırımları kaldırmak için Batı ile nükleer müzakereler yapacağını söyledi.
Öte yandan Sayın Celili, müzakerelerde çok daha sert bir tutum benimsiyor ve tartışmalarda yaptırımları kaldırmak ve diğer ülkelerle ekonomik bağları güçlendirmek istediğini söylüyor.
İran'ın nükleer politikası ve önemli siyasi kararlar Dini Lider Ayetullah Ali Hamaney tarafından alınıyor. Yaptırımların kaldırılması için ABD ile dolaylı olarak müzakere yapılması için hükümete yeşil ışık yaktı. Bu müzakerelerin başkan kim olursa olsun devam etmesi muhtemeldir.
İranlılar oy kullanmaya gelecek mi?
İranlılar geçmişte güçlü bir seçim kararlılığı göstermiş olsalar da, pek çok kişi son seçimlerde beceriksiz ve taleplerine yanıt vermediğini düşündükleri hükümeti protesto etmek için oy kullanmadı. Birçoğu artık oy vermenin hayatlarında bir fark yaratacağına inanmıyor ve din adamlarının yönetimine son verilmesi çağrısında bulunuyor.
Galibaf, destekçilerini ikinci turda Celili'ye oy vermeye çağırmıştı. Ancak bazı kampanya yöneticileri de dahil olmak üzere birçok destekçisi Dr. Pezeshkian kaçtı. Celili'nin İran'ın geleceğini yok edeceğine ve ülke içinde ve dışında gerilimi artıracağına inanıyorlardı.
2013 başkanlık seçimlerinde İranlılar, diğer şeylerin yanı sıra seçim kampanyası sırasında daha açık bir ülke ve daha az sosyal kısıtlama sözü veren reform adayı Hasan Ruhani'yi seçti. Başkan Donald J. Trump, 2018 yılında İran nükleer anlaşmasından çekilerek ve yaptırımları yeniden uygulayarak tüm işbirliği umutlarını sona erdirdi.
Muhafazakar Raisi, Ruhani'nin yerine geçtiğinde, sosyal özgürlüklerin iyileşme ihtimali azaldı.
Bu seçim özgür ve adil mi?
Avukatlardan ve din adamlarından oluşan 12 üyeli bir grup olan Koruyucu Konsey, çok sayıda insan hakları örgütü tarafından halkı adaylarını seçme fırsatından mahrum bırakarak seçimlere hile karıştırmakla suçlanıyor. Bu seçim için 80 adaydan oluşan listeyi altıya indirdi ve yedi kadını, eski bir cumhurbaşkanını ve çok sayıda hükümet yetkilisini diskalifiye etti.
Bu seçim neden önemli?
Hükümet için seçim, İslam Cumhuriyeti'ne karşı iç protestolar ve ABD ve İsrail ile gerilimler arasında kaosa sürüklenmeden bir başkanın beklenmedik ölümüyle başa çıkabileceğini göstermek için bir fırsat.
Sayın Celili seçilseydi, hükümet büyük olasılıkla ideolojik güdümlü politikalarının bir zafer olduğunu iddia edecekti.
Dini lider ülkedeki en yüksek otoriteye sahip ve dış politikadan sorumluyken, cumhurbaşkanı iç politikayı belirliyor ve İran'da kadınlara zorunlu başörtüsü getirilmesi gibi sosyal konuları etkileyebiliyor.
ABD'nin İran'la nükleer anlaşmadan çekilmesinden altı yıl sonra, yeni başkanın nükleer programı yönetmedeki rolü belirsiz. İsrail ile İran arasında artan gerilim göz önüne alındığında, bu soru Batı için giderek daha acil hale geliyor.
Temel sorunlar nelerdir?
Zayıflayan ekonomi, ABD yaptırımları ve kadın hakları bu seçimin ana konularıdır. Pek çok İranlı, değişimi getiremeyeceğine inandıkları bir hükümete olan güvenini kaybetti.
Yaptırımlar ülkenin zaten zor durumda olan ekonomisini daha da zayıflattı. Bazılarının tutumluluk ve alçakgönüllülük vaaz eden politikacılarla yurt dışında cömertçe yaşayan aileler arasında net bir çizgi olmadığını düşünmesi nedeniyle halkın hayal kırıklığı daha da arttı.
İkinci tur seçim sonuçları ne zaman açıklanacak?
İlk turun bitiminden bir gün sonra İçişleri Bakanlığı ikinci tur seçimlerin yapılacağını duyurdu. Yetkililerin en azından ön sonuçları Cumartesi gününe kadar açıklaması bekleniyor.