Ocak ayında İsrail Yüksek Mahkemesi yargıçları, Başbakan Binyamin Netanyahu’nun Hazine Bakanlığı’nı vergi kaçakçılığından hüküm giymiş bir müttefike devretme kararını bozduğunda, bazı yargıçlar hareketi engellemek için tartışmalı bir yasal kavram kullandı.
Randevu “uygunsuz” dediler.
Yargıçlar, Netanyahu’nun 2015 yılında yeni bir sağlık bakanı yardımcısı atamasını reddettiklerinde, aynı yasal argümanı kullandılar.
mantıksız
Ve önceki bir Netanyahu hükümetinin 2012’de vergi komiseri görevi için belirli bir adayı reddetme kararı?
Bu da mantıksızdı.
İsrail tarihindeki en ağır iç kriz olarak kabul edilen olayın merkezinde yer alan şey, öznel yasal “makullük” kavramını kullanan bu tür bir yargı müdahalesidir. Netanyahu’nun koalisyonu, Yüksek Mahkeme’nin hükümet kararlarını bozmak için yeterlilik kavramını kullanmasını engelleyecek yeni bir yasayı geçirmek üzere.
Mart ayındaki kitlesel protestolardan bu yana koalisyon, Parlamentonun mahkemenin kararlarını bozmasına ve hükümete mahkemenin hakimlerinin seçimi üzerinde daha fazla kontrol sağlamasına izin verecek diğer planları askıya aldı. Muhalefet bu planların yeniden hayata geçirilebileceğinden korksa da, hükümetin bunları Ekim’deki parlamento kış oturumundan önce uygulamaya koymasının bir yolu yok.
Şu anda koalisyon, mahkemenin “makullük” kullanımını sınırlandıran yasalarla ilerliyor, ancak bu tek başına İsrail toplumunu yeniden uçurumun eşiğine getirmek için yeterli oldu.
Doktorların protesto amacıyla son günlerde greve gitmesi, Çarşamba günü eylemlerinin sadece iki saat sürmesine rağmen sağlık sisteminin kapatılacağı endişesini artırdı. Yedek askerler, İsrail’in kendini savunma kabiliyetini tehdit ederek gönüllü hizmetten çekilmeye başladı. Ve onbinlerce protestocu düzenli olarak yolları ve altyapıyı kapatarak, hükümeti eleştirenler ve destekleyenler arasında silahlı bir çatışma çıkacağına dair yaygın korkulara yol açıyor.
Hükümet önerisine karşı çıkanlar, yasal yeterlilik kavramını hükümetin suiistimaline karşı çok önemli bir koruma ve İsrail demokrasisinin önemli bir ayağı olarak görüyorlar. Bilhassa, aşırı muhafazakarlar ve aşırı milliyetçilerden oluşan bir koalisyon olan mevcut hükümetin, özellikle gözde projelere ve müttefiklere iş ve fon vererek ve onlara karşı çıkan yetkilileri işten atarak, daha dindar ve daha az çoğulcu bir toplum oluşturmak için sınırlı yargı denetimini kullanabileceğinden korkuyorlar.
Kudüs merkezli bir araştırma grubu olan İsrail Demokrasi Enstitüsü’nde hukuk araştırmacısı olan Amichai Cohen, “Buradaki mesele, devletin kaynaklarının gerçekten kamu yararına kullanılıp kullanılmadığıdır” dedi. “Bakanlar bu makuliyet kaybını, ellerindeki kaynakları siyasi nedenlerle uygun gördükleri şekilde kullanma izni olarak mı yorumlayacaklar?”
Parlamentonun önümüzdeki Pazartesi günü oylaması beklenen tedbirin destekçileri, bunu demokrasi için bir nimet olarak selamlıyorlar: seçilmiş bir hükümetin, her halükarda ellerinde bakanları geçersiz kılacak başka araçlara sahip olacak olan seçilmemiş yargıçlar tarafından engellenebileceği yolun mütevazı bir şekilde azaltılması.
Netanyahu Perşembe günü yaptığı konuşmada “İsrail demokratik bir devlet olmaya devam edecek” dedi. “Liberal bir devlet olmaya devam edecek.”
Bir hukuk profesörü ve eski adalet bakanı olan Daniel Friedmann’a göre, yeterlilik kavramı, yargıçların hükümetin kararlarını kontrol etmek yerine, memurlardan ve bakanlardan çok fazla yürütme yetkisi almasına izin veriyor.
Friedmann, “Gerçekte, mahkemenin diğer tüm kurumları değiştirmesine izin veriyor.” Dedi. “Manevra alanı sınırlı olmalı.”
Yeterlilik kavramının bu kadar tartışmalı olmasının bir nedeni, Parlamento tarafından kabul edilen hiçbir yasada tanımlanmamış olmasıdır. İsrail’in resmi bir anayasası yoktur ve yasal çerçevesinin bazı bölümleri bunun yerine mahkemeler tarafından geliştirilen içtihatlara dayanmaktadır. Makullük ilkesinin tanımı ve uygulaması, 1960’lardan bu yana birkaç on yıl boyunca hakimler tarafından geliştirilmiştir. Kavramın versiyonları, diğerlerinin yanı sıra Avustralya, Büyük Britanya ve Kanada’daki mahkemeler tarafından kullanılmaktadır.
İsrail’de yargıçlar, ilgili tüm meseleler dikkate alınmadan veya her bir noktaya ilgili ağırlık verilmeden veya ilgisiz faktörlere çok fazla ağırlık verilerek verildiği sonucuna vardıklarında genellikle bir kararı uygunsuz olarak değerlendirirler.
Yüksek Mahkeme bu standardı, Filistinli militanların yargısız infazlarını örtbas etmeye dahil olan üst düzey yetkilileri atamayı reddetmek için kullandı. Mahkeme, hükümetin sınıfları Gazze Şeridi’nden gelen roket ateşinden korumak için daha fazlasını yapması gerektiğine karar verdiğinde de standarda atıfta bulundu. Ayrıca, yerel bir konseyi bir Yahudi ritüel banyosu inşa etmesi için görevlendirmek ve yolsuzlukla suçlanan bir bakan olan Aryeh Deri’yi 1993’te görevden almaya zorlamak için de kullandı.
Her ne kadar tüm siyasi görüşlerden hükümetlere karşı “makullük” uygulanmış olsa da, Bay Netanyahu’nun koalisyonu bunu kendi otoritesine özel bir meydan okuma olarak görüyor.
Bay Deri, yılın başlarında hükümete döndükten sonra, uzun süredir yolsuzluktan hüküm giymesi nedeniyle, hakimler onun Hazine de dahil olmak üzere üç bakanlığın başına atanmasının uygun olmadığını söylediler. Yargıçlar, kıdemli bir ultra-Ortodoks milletvekili olan Bay Deri’nin 2021’deki en son yolsuzluk davasında imzaladığı ve yargıçların bunu Bay Deri’nin siyasi hayattan vazgeçme taahhüdü olarak yorumladığı bir anlaşmayı bozduğu düşünüldüğünde, bunun özellikle mantıksız olduğunu söylediler.
Deri, hiçbir zaman siyasi hayattan tamamen çekilme sözü vermediğini, sadece kısa bir süre için Parlamento’dan istifa edeceğini söylüyor; Anlaşmanın belirsizliği o sırada geniş çapta bildirildi.
2015 yılında Yüksek Mahkeme, Netanyahu’nun bir başka ultra-Ortodoks milletvekili olan Yaakov Litzman’ın sağlık bakan yardımcısı olarak görev yaparken sağlık bakanlığının başına geçmesine izin vermesinin mantıksız olduğuna karar verdi. O zamanlar, Bay Litzman’ın, birçok ultra-Ortodoks Yahudinin resmi olarak tanımadığı bir eyalette çok yüksek bir konum üstlenmekle ilgili endişeleri vardı.
2012’de mahkeme, Netanyahu hükümetinin İsrail Vergi Dairesi’nin başına belirli bir adayı atamayı reddetmesinin mantıksız olduğuna karar verdi. Mahkemeye göre, reddedilen aday bir uzmanlar heyeti tarafından aday gösterildi ve “olağanüstü profesyonelliği ve kapsamlı eğitimiyle öne çıktı”.
Araştırmacılar, mahkemenin standardı eleştirenlerin iddia ettiği sıklıkta uygulamadığını ve aslında hükümet yetkililerini kovma taleplerini kabul etmektense reddetmeye daha yatkın olduğunu söylüyor.
Son on yılda mahkeme, özel kişilerin, sivil toplum gruplarının veya siyasi partilerin, 2015’te Bay Deri’yi görevden alma talebi de dahil olmak üzere, Bay Netanyahu’nun önceki kabinelerindeki üç bakanı görevden alma taleplerini reddetti.
Tel Aviv merkezli bir araştırma grubu olan Tachlith’in yakın tarihli bir araştırmasına göre mahkeme, 2003 yılından bu yana aldığı 64 kamu görevinin kaldırılması talebinin 52’sini uygunluk gerekçesiyle reddetti. Tachlith’e göre mahkemenin kabul ettiği 12 önergeden yalnızca yedisi makullük standardı kullanılarak onaylandı.
Bu nedenle bazıları, kavramın en büyük etkisinin görünmez ve ölçülemez olduğunu iddia ediyor: bakanları, kararlarının Yüksek Mahkeme tarafından müteakip bir incelemeden sağ çıkıp çıkamayacağını düşünmeye zorluyor – yani etkisi, daha sonra mahkeme salonunda değil, bir karar verilmeden önce en güçlü şekilde bakanın ofisinde hissediliyor.
1990’lar ve 2000’lerde dört bakanlığın başında bulunan eski başbakan yardımcısı Natan Sharansky, “Mahkemenin reddettiği hiçbir şeyi yapmak istemiyorlar” dedi.
Sharansky, bu nedenle bakanların bir karar vermeden önce genellikle avukatlara danıştığını söyledi. “Genellikle tavsiye istersiniz: Mahkemenin itiraz etme olasılığı nedir ve mahkemenin şunu veya bunu yapmanızın mantıksız olduğunu söyleme olasılığı nedir?”
Bu, makullüğü eleştirenler için bir sorundur: bakanların, seçmenlerin onlara yapmaları için oy verdiği şeyi yapmalarını engelleyebilir. Standardın destekçileri için bu bir avantaj: bakanları yolsuz veya mantıksız davranmaktan caydırıyor.
Bay Sharansky, konseptin çok geniş olduğunu ve prensip olarak hükümetin kullanımını sınırlama planını desteklediğini söyledi.
Ancak plan giderek zehirli ulusal söylemi ateşledikten sonra, sorunun toplumu nasıl böldüğü konusunda giderek daha fazla endişelenmeye başladı.
“Gerçekten faydalı olabilecek bir şey olduğunu düşünüyorum, ancak sunulma ve itme şekli onu neredeyse imkansız hale getirdi” dedi. “Gerçek dram somut tekliflerde değil. Asıl dram, ciddi bir karşılıklı tartışmanın olmamasıdır.”
Gabby Sobelman Rehovot, İsrail’den raporlamaya katkıda bulundu Hiba Yazbek Kudüs’ten.
Randevu “uygunsuz” dediler.
Yargıçlar, Netanyahu’nun 2015 yılında yeni bir sağlık bakanı yardımcısı atamasını reddettiklerinde, aynı yasal argümanı kullandılar.
mantıksız
Ve önceki bir Netanyahu hükümetinin 2012’de vergi komiseri görevi için belirli bir adayı reddetme kararı?
Bu da mantıksızdı.
İsrail tarihindeki en ağır iç kriz olarak kabul edilen olayın merkezinde yer alan şey, öznel yasal “makullük” kavramını kullanan bu tür bir yargı müdahalesidir. Netanyahu’nun koalisyonu, Yüksek Mahkeme’nin hükümet kararlarını bozmak için yeterlilik kavramını kullanmasını engelleyecek yeni bir yasayı geçirmek üzere.
Mart ayındaki kitlesel protestolardan bu yana koalisyon, Parlamentonun mahkemenin kararlarını bozmasına ve hükümete mahkemenin hakimlerinin seçimi üzerinde daha fazla kontrol sağlamasına izin verecek diğer planları askıya aldı. Muhalefet bu planların yeniden hayata geçirilebileceğinden korksa da, hükümetin bunları Ekim’deki parlamento kış oturumundan önce uygulamaya koymasının bir yolu yok.
Şu anda koalisyon, mahkemenin “makullük” kullanımını sınırlandıran yasalarla ilerliyor, ancak bu tek başına İsrail toplumunu yeniden uçurumun eşiğine getirmek için yeterli oldu.
Doktorların protesto amacıyla son günlerde greve gitmesi, Çarşamba günü eylemlerinin sadece iki saat sürmesine rağmen sağlık sisteminin kapatılacağı endişesini artırdı. Yedek askerler, İsrail’in kendini savunma kabiliyetini tehdit ederek gönüllü hizmetten çekilmeye başladı. Ve onbinlerce protestocu düzenli olarak yolları ve altyapıyı kapatarak, hükümeti eleştirenler ve destekleyenler arasında silahlı bir çatışma çıkacağına dair yaygın korkulara yol açıyor.
Hükümet önerisine karşı çıkanlar, yasal yeterlilik kavramını hükümetin suiistimaline karşı çok önemli bir koruma ve İsrail demokrasisinin önemli bir ayağı olarak görüyorlar. Bilhassa, aşırı muhafazakarlar ve aşırı milliyetçilerden oluşan bir koalisyon olan mevcut hükümetin, özellikle gözde projelere ve müttefiklere iş ve fon vererek ve onlara karşı çıkan yetkilileri işten atarak, daha dindar ve daha az çoğulcu bir toplum oluşturmak için sınırlı yargı denetimini kullanabileceğinden korkuyorlar.
Kudüs merkezli bir araştırma grubu olan İsrail Demokrasi Enstitüsü’nde hukuk araştırmacısı olan Amichai Cohen, “Buradaki mesele, devletin kaynaklarının gerçekten kamu yararına kullanılıp kullanılmadığıdır” dedi. “Bakanlar bu makuliyet kaybını, ellerindeki kaynakları siyasi nedenlerle uygun gördükleri şekilde kullanma izni olarak mı yorumlayacaklar?”
Parlamentonun önümüzdeki Pazartesi günü oylaması beklenen tedbirin destekçileri, bunu demokrasi için bir nimet olarak selamlıyorlar: seçilmiş bir hükümetin, her halükarda ellerinde bakanları geçersiz kılacak başka araçlara sahip olacak olan seçilmemiş yargıçlar tarafından engellenebileceği yolun mütevazı bir şekilde azaltılması.
Netanyahu Perşembe günü yaptığı konuşmada “İsrail demokratik bir devlet olmaya devam edecek” dedi. “Liberal bir devlet olmaya devam edecek.”
Bir hukuk profesörü ve eski adalet bakanı olan Daniel Friedmann’a göre, yeterlilik kavramı, yargıçların hükümetin kararlarını kontrol etmek yerine, memurlardan ve bakanlardan çok fazla yürütme yetkisi almasına izin veriyor.
Friedmann, “Gerçekte, mahkemenin diğer tüm kurumları değiştirmesine izin veriyor.” Dedi. “Manevra alanı sınırlı olmalı.”
Yeterlilik kavramının bu kadar tartışmalı olmasının bir nedeni, Parlamento tarafından kabul edilen hiçbir yasada tanımlanmamış olmasıdır. İsrail’in resmi bir anayasası yoktur ve yasal çerçevesinin bazı bölümleri bunun yerine mahkemeler tarafından geliştirilen içtihatlara dayanmaktadır. Makullük ilkesinin tanımı ve uygulaması, 1960’lardan bu yana birkaç on yıl boyunca hakimler tarafından geliştirilmiştir. Kavramın versiyonları, diğerlerinin yanı sıra Avustralya, Büyük Britanya ve Kanada’daki mahkemeler tarafından kullanılmaktadır.
İsrail’de yargıçlar, ilgili tüm meseleler dikkate alınmadan veya her bir noktaya ilgili ağırlık verilmeden veya ilgisiz faktörlere çok fazla ağırlık verilerek verildiği sonucuna vardıklarında genellikle bir kararı uygunsuz olarak değerlendirirler.
Yüksek Mahkeme bu standardı, Filistinli militanların yargısız infazlarını örtbas etmeye dahil olan üst düzey yetkilileri atamayı reddetmek için kullandı. Mahkeme, hükümetin sınıfları Gazze Şeridi’nden gelen roket ateşinden korumak için daha fazlasını yapması gerektiğine karar verdiğinde de standarda atıfta bulundu. Ayrıca, yerel bir konseyi bir Yahudi ritüel banyosu inşa etmesi için görevlendirmek ve yolsuzlukla suçlanan bir bakan olan Aryeh Deri’yi 1993’te görevden almaya zorlamak için de kullandı.
Her ne kadar tüm siyasi görüşlerden hükümetlere karşı “makullük” uygulanmış olsa da, Bay Netanyahu’nun koalisyonu bunu kendi otoritesine özel bir meydan okuma olarak görüyor.
Bay Deri, yılın başlarında hükümete döndükten sonra, uzun süredir yolsuzluktan hüküm giymesi nedeniyle, hakimler onun Hazine de dahil olmak üzere üç bakanlığın başına atanmasının uygun olmadığını söylediler. Yargıçlar, kıdemli bir ultra-Ortodoks milletvekili olan Bay Deri’nin 2021’deki en son yolsuzluk davasında imzaladığı ve yargıçların bunu Bay Deri’nin siyasi hayattan vazgeçme taahhüdü olarak yorumladığı bir anlaşmayı bozduğu düşünüldüğünde, bunun özellikle mantıksız olduğunu söylediler.
Deri, hiçbir zaman siyasi hayattan tamamen çekilme sözü vermediğini, sadece kısa bir süre için Parlamento’dan istifa edeceğini söylüyor; Anlaşmanın belirsizliği o sırada geniş çapta bildirildi.
2015 yılında Yüksek Mahkeme, Netanyahu’nun bir başka ultra-Ortodoks milletvekili olan Yaakov Litzman’ın sağlık bakan yardımcısı olarak görev yaparken sağlık bakanlığının başına geçmesine izin vermesinin mantıksız olduğuna karar verdi. O zamanlar, Bay Litzman’ın, birçok ultra-Ortodoks Yahudinin resmi olarak tanımadığı bir eyalette çok yüksek bir konum üstlenmekle ilgili endişeleri vardı.
2012’de mahkeme, Netanyahu hükümetinin İsrail Vergi Dairesi’nin başına belirli bir adayı atamayı reddetmesinin mantıksız olduğuna karar verdi. Mahkemeye göre, reddedilen aday bir uzmanlar heyeti tarafından aday gösterildi ve “olağanüstü profesyonelliği ve kapsamlı eğitimiyle öne çıktı”.
Araştırmacılar, mahkemenin standardı eleştirenlerin iddia ettiği sıklıkta uygulamadığını ve aslında hükümet yetkililerini kovma taleplerini kabul etmektense reddetmeye daha yatkın olduğunu söylüyor.
Son on yılda mahkeme, özel kişilerin, sivil toplum gruplarının veya siyasi partilerin, 2015’te Bay Deri’yi görevden alma talebi de dahil olmak üzere, Bay Netanyahu’nun önceki kabinelerindeki üç bakanı görevden alma taleplerini reddetti.
Tel Aviv merkezli bir araştırma grubu olan Tachlith’in yakın tarihli bir araştırmasına göre mahkeme, 2003 yılından bu yana aldığı 64 kamu görevinin kaldırılması talebinin 52’sini uygunluk gerekçesiyle reddetti. Tachlith’e göre mahkemenin kabul ettiği 12 önergeden yalnızca yedisi makullük standardı kullanılarak onaylandı.
Bu nedenle bazıları, kavramın en büyük etkisinin görünmez ve ölçülemez olduğunu iddia ediyor: bakanları, kararlarının Yüksek Mahkeme tarafından müteakip bir incelemeden sağ çıkıp çıkamayacağını düşünmeye zorluyor – yani etkisi, daha sonra mahkeme salonunda değil, bir karar verilmeden önce en güçlü şekilde bakanın ofisinde hissediliyor.
1990’lar ve 2000’lerde dört bakanlığın başında bulunan eski başbakan yardımcısı Natan Sharansky, “Mahkemenin reddettiği hiçbir şeyi yapmak istemiyorlar” dedi.
Sharansky, bu nedenle bakanların bir karar vermeden önce genellikle avukatlara danıştığını söyledi. “Genellikle tavsiye istersiniz: Mahkemenin itiraz etme olasılığı nedir ve mahkemenin şunu veya bunu yapmanızın mantıksız olduğunu söyleme olasılığı nedir?”
Bu, makullüğü eleştirenler için bir sorundur: bakanların, seçmenlerin onlara yapmaları için oy verdiği şeyi yapmalarını engelleyebilir. Standardın destekçileri için bu bir avantaj: bakanları yolsuz veya mantıksız davranmaktan caydırıyor.
Bay Sharansky, konseptin çok geniş olduğunu ve prensip olarak hükümetin kullanımını sınırlama planını desteklediğini söyledi.
Ancak plan giderek zehirli ulusal söylemi ateşledikten sonra, sorunun toplumu nasıl böldüğü konusunda giderek daha fazla endişelenmeye başladı.
“Gerçekten faydalı olabilecek bir şey olduğunu düşünüyorum, ancak sunulma ve itme şekli onu neredeyse imkansız hale getirdi” dedi. “Gerçek dram somut tekliflerde değil. Asıl dram, ciddi bir karşılıklı tartışmanın olmamasıdır.”
Gabby Sobelman Rehovot, İsrail’den raporlamaya katkıda bulundu Hiba Yazbek Kudüs’ten.