İstikrarlı ve sağlıklı beslenme nasıl olur? (Sağlıklı beslenme niye kıymetlidir?)

Leyla

Global Mod
Global Mod
25 Mar 2021
3,103
0
1
Sağlıklı beslenme, hem sıhhatin tıpkı vakitte beden formunun korunması açısından en kıymetli konulardan bir adedidir.

Bebeklerde anne sütü yahut formülalar ile başlayan süreçten, yetişkinlik ve yaşlılık devrine kadar tüm yaş kümelerinde sağlıklı ve istikrarlı beslenme konusunda gerekliliklerin yerine getirilmesi, hastalıklardan korunmak ve ülkü beden kütlesine sahip olmak açısından büyük ehemmiyet taşır.

Fakat sağlıklı beslenme konusunda gerçek ve şuurlu hareket etmek isteyen her insanın bilmesi gereken birtakım temel bilgiler var.

SAĞLIKLI BESLENME NEDİR?

İnsan bedeninde günlük işlevlerin yerine getirilebilmesi için besinlere gereksinim duyulur. Tüketilen besinler bedende fizikî aktivite ve biyolojik fonksiyonlar için gereken güç kaynağını oluşturur.

Yediğimiz besinlerin içerisinde yer alan üç temel besin ögesi vardır. Bunlar karbonhidrat, protein ve yağlardır. Makro besin ögeleri olarak isimlendirilen bu üç temel kümeye ek olarak mikro besin ögeleri olan vitamin ve mineraller de besinlerle bir arada bedene alınan öbür bileşenlerdir.

Sindirim, teneffüs, boşaltım, deveran, hudut, iskelet ve kas sistemlerinin sıkıntısız bir biçimde çalışması, hormonlar ve beden salgılarının sağlıklı bir biçimde üretilmesi, motor marifetlerle bilişsel işlevlerin sağlıklı bir formda devam ettirilmesi için vitamin ve minerallere olan ihtiyaçların tam olarak karşılanması epey büyük bir ehemmiyete sahiptir.

Ayrıyeten sindirim sistemi başta olmak üzere bedende biroldukca sistemin sistemini korunabilmesi sadece sağlıklı ve istikrarlı bir beslenme planının uygulanması ile mümkündür.

Sağlıklı beslenme, en temel manasıyla tüm makro ve mikro besin ögelerini kişinin muhtaçlık duyduğu ölçülerde içeren, beraberinde bireyin gereksinim duyduğu güç ölçüsünü tam olarak karşılayan, ülkü kilonun korunması için uygun olan beslenme tipidir.

Her bireyin beden kompozisyonu, yaşı, cinsiyeti ve sıhhat durumu birbirinden farklı olduğundan sağlıklı beslenme programı olarak tanımlanabilecek tek bir liste kelam konusu değildir. Sağlıklı beslenme listesi, genel kuralları muhakkak bulunmasına rağmen şahsa has olarak diyetisyen tarafınca hazırlanmalıdır.

SAĞLIKLI BESLENME niye KIYMETLİDİR?

Beden işlevlerinin sağlıklı bir biçimde sürdürülebilmesi için protein, karbonhidrat, yağ, vitamin, mineral ve diyet lifleri besinlerle birlikte kâfi ölçüde bedene alınmalıdır.

Bunun için her besin cinsinden kâfi ölçüde ve çoka kaçmadan tüketilmeli, diyette çeşitlilik sağlanmalıdır.

Sağlıklı beslenme konusunda yanlışsız hareket etmek isteyen herkes, evvela bu konularda dikkatli olmalı;

Alınan besinlerin içerik ve oranları fizyolojik olmalı

Alınan güç ölçüsüne dikkat edilmeli

Öğünler sık ve az olarak alınmalı

Protein ve karbonhidrat oranlarına dikkat edilmeli.

Yağ sınırlamasına kıymet vermeli

Taze meyve ve zerzevat tüketimi artırılmalı

Güç kaynağı olarak istikrarlı tahıl eserleri tüketilmeli

Şeker ve tatlı tüketimi azaltılmalı

Su ve sıvı besin alımına dikkat edilmeli

Besinler, uygun saklanmalı ve uygun pişirilmeli

Tertipli antrenman yapılmalı

Bu unsurlar incelenecek olursa;

Alınan besinlerin içerik ve oranları:
Beslenirken fizyolojik besin piramidine mümkün olduğunca uymak gerekmektedir.

Kalp ve beyin üzere yaşamsal organların ve kasların ana güç kaynağı glikoz olduğu için, olağan sağlıklı beslemede de, diyabetik durumda da, öteki metabolik rahatsızlıklar da besin içeriğinin % 50-60 kadarı karbonhidratlardan alınmalıdır.

Esas karbonhidrat kaynakları; baklagiller, tahıllar, meyveler, sebzeler ve şekerli besinlerdir.

Günlük kalori ihtiyacımızın % 15 kadarını da proteinlerden alınmalıdır. Protein insan bedeninde biroldukça yapının temel taşıdır. Sağlıklı kas iskelet yapısı ve hormonal durum için kesinlikle belirli oranda tüketilmelidir.

Et, balık, tavuk, yumurta ve baklagiller en önemli protein deposudur. Günlük kalorinin %15 kadarı da yağlarda alınmalıdır, lakin bunun ortasında doymuş katı yağ oranı mümkün olduğunca az olmalıdır.

Hayvansal besinler aslına bakarsan bir ölçü yağ içerir, ek olarak 1-2 tatlı kaşığı zeytinyağı tüketimi önerilebilir. Sıvı yağlar e vitamini ve içerdikleri Omega 3 ve 6 yağları ortasında değerlidir.

Alınan kalori ölçüsü: Alınan her fazla kalori, yağa dönüşerek bedende depolanır ve birfazlaca metabolik hastalığın oluşmasına yol açar. Alınacak kalori beden kitle indeksi ve günlük aktiviteye bakılırsa hesaplanmalıdır.

Öğünler: Öğünler uygun içerikte sık sıkı az az alınmalıdır. 3 ana öğün yerine 6 defa ufak öğün formunda beslenilmeli, besinler güzelce çiğnenerek ve yavaş yavaş yenmelidir.

Protein ve karbonhidratlar: Her öğünde karbonhidrat ve protein istikrarlı olarak alınmalıdır. Yağlar: Bilhassa katı doymuş yağ oranları % 7’nin altına düşürülmelidir.

Hayvansal besinlerde aslına bakarsanız bir ölçü yağ olduğu için bu besinlere ekstra yağ konulmamalıdır.

Güç kaynağı: Güç olarak kullanılacak kalori alımında taze meyve ve zerzevat tüketimine dikkat edilmelidir. bu biçimdece vitamin ve posa alımı da sağlanmış olur.

Tahıl eserleri de muhakkak oranda öğünlerde yer almalıdır. Hem kan şekerinin düzenlenmesi birebir vakitte doyma hissi oluşması açısından değerlidirler. Bilhassa kepekli ve az rafine tahıllar tüketilmelidir.

Şeker ve tatlı tüketimi: sıradan şeker ve şekerli eserler günlük kalori ortasında mümkün olduğunca azaltılmalıdır. sıradan şekerler hem kan şekerini süratle yükseltir, birebir vakitte fazla kalori niçiniyle şişmanlamaya yol açar.

Su ve sıvı besinler: Günlük su ve sıvı tüketimi hem sindirimin sistemli olması birebir vakitte fizyolojik olayların düzgün oluşması için değerlidir. İnsan bedenindeki pek hayli biyokimyasal tepki su ile gerçekleşir.

Besinleri saklama ve pişirme halleri: Besin unsurlarının tazeliklerini, lezzetini korumak için saklama ve pişirme tekniklerine dikkat etmek gerekmektedir.

Ayrıyeten uygun pişirilmeyen besinlerin vitamin ve protein kıymetleri de azalır.

İdman:İnsan bedeninin sağlam kalması ve ülkü kilo için tertipli idman fazlaca kıymetlidir. Bilhassa yürüyüş, yüzme, bisiklete binme üzere izotonik karakterde ve birden çok kas kümesinin çalıştığı antrenmanlar hem güç harcama birebir vakitte bedenin direnç kazanması istikametinden kıymetlidir.

Unutulmamalıdır ki; hem antrenman programları tıpkı vakitte düzgün beslenme açısından hekim ve diyetisyen takviyesi almak uygun bir program yapmak açısından her vakit faydalıdır.

SIHHATSİZ BESLENMEYE BAĞLI OLARAK GÖRÜLEBİLEN PROBLEMLER NELER?

Dünya üzerinde çoğunlukla görülen kronik hastalıkların pek birçok beslenme ile direkt bir bağlantı içerisindedir. Buna ek olarak sıhhatsiz ve istikrarsız beslenme ile enfeksiyon hastalıkları başta olmak üzere biroldukca akut hastalığın da ortaya çıkış riskinde artış kelam konusudur.

Ülkemizde ve dünyada beslenmeye bağlı olarak en sık görülen sıhhat sorunu obezitedir. Fazla kiloluluğun ileri bir boyutu olan obezite; kalp ve damar hastalıkları, diyabet, hormonal hastalıklar ve metabolik sendrom üzere biroldukca hastalığın en kıymetli risk faktörlerinden bir adedidir.

Sıhhatsiz, istikrarsız yahut yetersiz beslenme durumunda ortaya çıkan makûs beslenme tablosu, tıp lisanında malnütrisyon olarak isimlendirilir. Malnütrisyon ile bir arada çoğunlukla görülen sıhhat problemlerinden kimileri şunlardır:

Vitamin ve mineral eksiklikleri

Zayıflık

Tiroid hastalıklar

İnfertilite (kısırlık)

Büyüme ve gelişim geriliği

Sık geçirilen enfeksiyonlar

Unutkanlık, konsantrasyon kuvvetliğü ve şuur bulanıklığı

Yorgunluk ve halsizlik

Anemi (kansızlık)

Organ işlevlerinde bozulmalar

Kemik ve eklem hastalıkları

Kas kaybı (sarkopeni) ve kas gücünde azalma

Sıhhatsiz, istikrarsız, yetersiz yahut çok beslenmenin uzun vadeli olarak devam etmesi halinde hayli daha ciddileşebilen ve vefata kadar ilerleyebilen sıhhat sıkıntılarının ortaya çıkması kelam konusu olabilmektedir.

SAĞLIKLI BESLENME PROGRAMI NASIL OLUŞTURULUR?

Sağlıklı beslenme programı oluşturulurken besin yoncasından yaralanmak hususun sıradanleştirilmesi açısından yarar sağlayabilir. 4 yapraktan olan besin yoncası 4 besin kümesini tabir eder. Bu kümeler süt ve süt eserleri, et, yumurta, balık ve kuru baklagiller, meyve ve sebzeler ile tahıllardan oluşur.

Sağlıklı bireyler süt ve süt eserleri kümesinden günlük olarak en az 2 porsiyon; gebelik, emzirme devrinde yahut menopoz daha sonrası periyottaki bayanlar ise 3-4 porsiyon tüketmelidir.

bir daha sağlıklı bireyler günde 2-3 porsiyon et yahut balık tüketmelidir. Yumurta tüketimi çocuklarda yahut sağlıklı yetişkinlerde günde 1 adet olabilirken, kalp ve damar hastalarında haftada 1-2 kere olmalıdır. Bu kümede yer alan başka besinler olan kuru baklagiller haftada 2-3 defa tüketilmeli, haftanın en az 2 günü ise balık tüketimine itina gösterilmelidir.

Pahalı proteinler ve sağlıklı yağlar içeren ceviz, fındık, badem üzere besinler ise sağlıklı bireylerde günde 1-2 porsiyon kadar tüketilebilir. Tahıllar kümesinde yer alan ekmek, makarna ve buğday, bulgur, pirinç üzere besinler, sedanter (hareketsiz) ömür üslubuna sahip olan bireylerde günde 6 porsiyon, ağır işlerde çalışanlar yahut hareketli hayat usulüne sahip olanlarda ise 7-8 porsiyon tüketilmelidir.

Bunlar rafine şeker yahut saflaştırılmış tahıllar yerine tam tahıllardan seçilmelidir. Son küme olan meyve ve sebzeler kümesinden ise günlük en az 5 porsiyon tüketilmelidir.

İnsanlarda günlük güç ihtiyacı ortalama 2000 kaloridir. Bu ortalama bir sayı olmakla bir arada erkeklerde, ergenlerde ve fizikî aktivite seviyesi yüksek olanlarda günlük güç ihtiyacı daha yüksek iken bayanlarda, yaşlılarda ve hareketsiz hayat stiline sahip olan bireylerde ise bu ihtiyaç daha düşüktür.

Tüm bu bilgiler sağlıklı bireyler için geçerli olup rastgele bir hastalığı olan şahıslar yahut nizamlı olarak ilaç kullananlarda beslenme programında değişiklikler yapılması gerekir. Bu niçinle sağlıklı beslenmeye başlamak isteyen bireylerde evvela rutin sıhhat denetimleri yapılmalı, daha sonrasında bunların tertipli olarak yinelanması sağlanmalıdır.

Şayet siz de sağlıklı beslenmek için bir uzmandan takviye almak yahut mevcut hastalıklarınıza uygun sağlıklı beslenme programı oluşturmak istiyorsanız, sıhhat kuruluşlarına başvurabilir, sıhhat kontrollerinizin tamamlanmasının akabinde hekim ve diyetisyen öncülüğünüzde beslenme rutininizi belirleyerek daha sağlıklı bir hayat sürebilirsiniz.