Taliban temsilcileri Pazar günü Birleşmiş Milletler öncülüğünde Afganistan'a yönelik uluslararası elçilerin katıldığı nadir bir konferansa katıldı. Organizatörlerin Afgan kadınlarının müzakerelerin dışında tutulacağını söylemesinin ardından Taliban temsilcilerinin katılmayı kabul ettiği bu türdeki ilk toplantıydı.
Katar'ın Doha kentinde düzenlenen iki günlük konferans, türünün üçüncüsü olup, Mayıs 2023'te başlayan “Doha Süreci” olarak bilinen Birleşmiş Milletler projesinin bir parçasıdır. Amaç, Afganistan'da uluslararası katılıma yönelik birleşik bir yaklaşım geliştirmektir. Toplantıya aralarında Avrupa Birliği, ABD, Rusya ve Çin'in de bulunduğu yaklaşık 25 ülke ve bölgesel kuruluştan temsilciler katılıyor.
Taliban temsilcileri ilk toplantıya davet edilmedi ve Şubat ayındaki ikinci toplantıya da Afgan sivil toplum gruplarının katılımına itiraz ettikten sonra katılmayı reddetti.
Konferans, son günlerde BM yetkililerinin Afgan kadınların Taliban temsilcileriyle görüşmelere katılmayacağını söylemesinin ardından sert tepkilere yol açmıştı. İnsan hakları grupları ve Afgan kadın grupları, kendilerini dışlama kararını, BM'nin Taliban'ı görüşmelere katılmaya ikna etme konusunda verdiği taviz olarak nitelendirdi.
Uluslararası Af Örgütü genel sekreteri Agnès Callamard, Taliban'ın kadın politikasına ilişkin yaptığı açıklamada, kadınları dışlama kararının “son derece zarar verici bir emsal” oluşturduğunu ve “cinsiyete dayalı kurumsal baskı sistemini meşrulaştırma riski” taşıdığını söyledi. “Uluslararası toplum açık ve birleşik bir duruş sergilemeli: Afganistan'daki kadın ve kızların hakları tartışılamaz.”
Taliban yetkilileri, 2021'de ABD destekli hükümetten iktidarı aldığından bu yana sistematik olarak kadın haklarını geri alarak onları etkili bir şekilde kamusal yaşamın dışına itti. Kadınların ve kızların ilkokul dışında eğitim almaları yasaklanıyor ve eğitim ve sağlık hizmetleri dışındaki çoğu işte çalışmaktan men ediliyorlar. Ayrıca yanlarında erkek vasi olmadan uzun mesafe yolculuklarına izin verilmiyor.
İnsan hakları gözlemcileri hükümetin politikalarını bir tür “cinsiyet ayrımcılığı” olarak tanımlıyor ve kadınlara ve kızlara yönelik sistematik baskının insanlığa karşı suç anlamına gelebileceğini söylüyor.
BM yetkilileri, Afgan kadınlarını görüşmelerden çıkarma kararını savundu ve kadın hakları konusunun Taliban ile yapılacak görüşmelerde gündeme getirileceğini vurguladı. Ayrıca Taliban temsilcileriyle görüşme öncesinde ve sonrasında Afgan sivil toplum temsilcileriyle bir araya geleceklerini söylediler.
Toplantıyı yöneten BM siyasi şefi Rosemary DiCarlo Perşembe günü düzenlediği basın toplantısında, “Kapsayıcı yönetim, kadın hakları ve insan hakları temaları genel olarak her oturumun bir parçası olacak” dedi.
Pek çok Afgan kadın, Doha'daki yan görüşmelere davet edilen Afgan aktivistleri protesto amaçlı tartışmaları boykot etmeye çağırdı.
Afgan aktivist Rokhshana Rezai, X hakkında şunları yazdı: Toplantı, uluslararası toplumun “Taliban'ın durumunu normalleştirmeye yönelik bir girişimiydi”. “Özgürlüğe ve insanlığa inanan herkesi bu toplantıyı boykot etmeye çağırıyorum çünkü bu toplantı ne Afgan halkının refahına ne de Afgan kadınlarının refahına hizmet ediyor.”
Konferansı çevreleyen tartışmalar, Batı'da yeni Afgan hükümetiyle nasıl başa çıkılacağına dair yoğun gerilimin altını çiziyor.
Bazı gruplar, en tartışmalı kadın politikalarını değiştirmelerini sağlamak için havuç ve sopa kullanarak Taliban'ı izole etmeye çalışıyor. Diğerleri ise diyaloğun artmasının Afganistan'da siyasi değişikliklere yol açacağını ve hükümetin Batı tarafından daha kabul edilebilir hale geleceğini umarak yeni hükümete ulaşmaya çalışıyor.
Taliban'ı ele almak isteyen politikacılar, terörist grupların varlığı göz önüne alındığında terörle mücadele gibi kritik konulara odaklanmak istiyor. İslam Devleti'nin Afgan topraklarındaki bölgesel kolu da dahil. Ayrıca, diyaloğun artması olmadan Afganistan'ın Rusya ve Çin ile daha yakın bir ittifak kurabileceğini, her ikisinin de Taliban'ın kendi hükümetleriyle olan ilişkilerinde insan hakları sicilini göz ardı etmeye istekli olduğunu söylüyorlar.
BM yetkilileri geçen hafta Taliban temsilcileriyle yapılan konferansın, grubun resmi olarak Afganistan'ın meşru yöneticileri olarak tanınmasına yönelik bir adım olmadığını vurguladı. Şu ana kadar hiçbir ülke bunu yapmadı.
Heyete başkanlık eden Taliban baş sözcüsü Zabihullah Mücahid, Cumartesi günü düzenlediği basın toplantısında hükümetinin ekonomik konuları ve Afganistan'a yönelik uluslararası yaptırımları tartışmayı umduğunu söyledi.
Taliban yetkililerinin “kadınların sorunlarının farkında” olduğunu söyledi. “Fakat bu sorunlar Afganistan'ın sorunlarıdır” diyerek Afgan hükümetinin, uluslararası toplumun kadın haklarıyla ilgili iç politikanın belirlenmesinde yer alması gerektiğine inanmadığını öne sürdü.
Necim Rahim San Francisco'dan bildirildi.
Katar'ın Doha kentinde düzenlenen iki günlük konferans, türünün üçüncüsü olup, Mayıs 2023'te başlayan “Doha Süreci” olarak bilinen Birleşmiş Milletler projesinin bir parçasıdır. Amaç, Afganistan'da uluslararası katılıma yönelik birleşik bir yaklaşım geliştirmektir. Toplantıya aralarında Avrupa Birliği, ABD, Rusya ve Çin'in de bulunduğu yaklaşık 25 ülke ve bölgesel kuruluştan temsilciler katılıyor.
Taliban temsilcileri ilk toplantıya davet edilmedi ve Şubat ayındaki ikinci toplantıya da Afgan sivil toplum gruplarının katılımına itiraz ettikten sonra katılmayı reddetti.
Konferans, son günlerde BM yetkililerinin Afgan kadınların Taliban temsilcileriyle görüşmelere katılmayacağını söylemesinin ardından sert tepkilere yol açmıştı. İnsan hakları grupları ve Afgan kadın grupları, kendilerini dışlama kararını, BM'nin Taliban'ı görüşmelere katılmaya ikna etme konusunda verdiği taviz olarak nitelendirdi.
Uluslararası Af Örgütü genel sekreteri Agnès Callamard, Taliban'ın kadın politikasına ilişkin yaptığı açıklamada, kadınları dışlama kararının “son derece zarar verici bir emsal” oluşturduğunu ve “cinsiyete dayalı kurumsal baskı sistemini meşrulaştırma riski” taşıdığını söyledi. “Uluslararası toplum açık ve birleşik bir duruş sergilemeli: Afganistan'daki kadın ve kızların hakları tartışılamaz.”
Taliban yetkilileri, 2021'de ABD destekli hükümetten iktidarı aldığından bu yana sistematik olarak kadın haklarını geri alarak onları etkili bir şekilde kamusal yaşamın dışına itti. Kadınların ve kızların ilkokul dışında eğitim almaları yasaklanıyor ve eğitim ve sağlık hizmetleri dışındaki çoğu işte çalışmaktan men ediliyorlar. Ayrıca yanlarında erkek vasi olmadan uzun mesafe yolculuklarına izin verilmiyor.
İnsan hakları gözlemcileri hükümetin politikalarını bir tür “cinsiyet ayrımcılığı” olarak tanımlıyor ve kadınlara ve kızlara yönelik sistematik baskının insanlığa karşı suç anlamına gelebileceğini söylüyor.
BM yetkilileri, Afgan kadınlarını görüşmelerden çıkarma kararını savundu ve kadın hakları konusunun Taliban ile yapılacak görüşmelerde gündeme getirileceğini vurguladı. Ayrıca Taliban temsilcileriyle görüşme öncesinde ve sonrasında Afgan sivil toplum temsilcileriyle bir araya geleceklerini söylediler.
Toplantıyı yöneten BM siyasi şefi Rosemary DiCarlo Perşembe günü düzenlediği basın toplantısında, “Kapsayıcı yönetim, kadın hakları ve insan hakları temaları genel olarak her oturumun bir parçası olacak” dedi.
Pek çok Afgan kadın, Doha'daki yan görüşmelere davet edilen Afgan aktivistleri protesto amaçlı tartışmaları boykot etmeye çağırdı.
Afgan aktivist Rokhshana Rezai, X hakkında şunları yazdı: Toplantı, uluslararası toplumun “Taliban'ın durumunu normalleştirmeye yönelik bir girişimiydi”. “Özgürlüğe ve insanlığa inanan herkesi bu toplantıyı boykot etmeye çağırıyorum çünkü bu toplantı ne Afgan halkının refahına ne de Afgan kadınlarının refahına hizmet ediyor.”
Konferansı çevreleyen tartışmalar, Batı'da yeni Afgan hükümetiyle nasıl başa çıkılacağına dair yoğun gerilimin altını çiziyor.
Bazı gruplar, en tartışmalı kadın politikalarını değiştirmelerini sağlamak için havuç ve sopa kullanarak Taliban'ı izole etmeye çalışıyor. Diğerleri ise diyaloğun artmasının Afganistan'da siyasi değişikliklere yol açacağını ve hükümetin Batı tarafından daha kabul edilebilir hale geleceğini umarak yeni hükümete ulaşmaya çalışıyor.
Taliban'ı ele almak isteyen politikacılar, terörist grupların varlığı göz önüne alındığında terörle mücadele gibi kritik konulara odaklanmak istiyor. İslam Devleti'nin Afgan topraklarındaki bölgesel kolu da dahil. Ayrıca, diyaloğun artması olmadan Afganistan'ın Rusya ve Çin ile daha yakın bir ittifak kurabileceğini, her ikisinin de Taliban'ın kendi hükümetleriyle olan ilişkilerinde insan hakları sicilini göz ardı etmeye istekli olduğunu söylüyorlar.
BM yetkilileri geçen hafta Taliban temsilcileriyle yapılan konferansın, grubun resmi olarak Afganistan'ın meşru yöneticileri olarak tanınmasına yönelik bir adım olmadığını vurguladı. Şu ana kadar hiçbir ülke bunu yapmadı.
Heyete başkanlık eden Taliban baş sözcüsü Zabihullah Mücahid, Cumartesi günü düzenlediği basın toplantısında hükümetinin ekonomik konuları ve Afganistan'a yönelik uluslararası yaptırımları tartışmayı umduğunu söyledi.
Taliban yetkililerinin “kadınların sorunlarının farkında” olduğunu söyledi. “Fakat bu sorunlar Afganistan'ın sorunlarıdır” diyerek Afgan hükümetinin, uluslararası toplumun kadın haklarıyla ilgili iç politikanın belirlenmesinde yer alması gerektiğine inanmadığını öne sürdü.
Necim Rahim San Francisco'dan bildirildi.