Türkiye’de 1 Temmuz’dan itibaren kısıtlamaların büsbütün kalkmasıyla birlikte vatandaşların güya salgın bitmişçesine şahsi korunma tedbirlerini de bırakmasının fazlaca tehlikeli olduğunu söyleyen Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Mikrobiyoloji ve Enfeksiyon Hastalıkları Bölümü’nden Prof. Dr. Murat Akova, kıymetli açıklamalarda bulundu.
Türkiye’nin en büyük aşı faz çalışması olan Sinovac Faz 3 çalışmasının koordinatörlüğünü de yapan Prof. Dr. Akova, aşılanmanın tam olarak istenen seviyede olmadığı bu günlerde maske kullanmayı bırakmanın önemli bir yanılgı olduğuna değindi.
Prof. Dr. Akova kelamlarını şöyleki sürdürdü:
* Türkiye’de şu anda yapılan büyük bir yanlış var. 1 Temmuz’dan itibaren davul zurna ile tekrar eski halimize döndük.
* 2019’daki üzere, güya pandemi öncesi dönemdeymişiz üzere, maske kullanması minimumda, kalabalıklar dehşetli seviyede, yurtharicinden bilhassa Delta virüs salgını olduğu bilinen ülkelerden (Rusya olmak üzere) epeyce sayıda turist geliyor.
* O turistlerin olduğu turizm bölgelerinde de maske kullanması neredeyse yok, kapalı ortamlarda tedbirlere dikkat edilmiyor.
* Bence şu anda temel bilimsel delil, ister varyant olsun, ister yepyeni virüs olsun, hastalığa karşı en tesirli yol hala maske ve öteki korunma tedbirleri. Kalabalık ortamlarda, havalandırması olmayan ortamlarda maskesiz ve uzun müddetli bulunmak en büyük risk faktörü.
ÜÇ DOZ DA OLSANIZ VARYANTLARDA MÜDAFAA YÜZDE YÜZ DEĞİL
Şayet bu türlü tedbirlere uyulmamaya devam edilirse Delta varyantın Türkiye’de de baskın hale gelmesinin kaçınılmaz olduğuna işaret eden Prof. Dr. Akova, söyle konuştu:
* Şu anda olay sayısı 1’dir 3’tür fazlaca da kıymeti yok artık. Bayramdan daha sonra, Temmuz ayının sonuna kadar muhtemelen Türkiye’deki yaygın virüs Delta virüsü olacak. Bu mevzuda hiç bir kuşku yok. Tıpkı öngörü AB ülkeleri için de geçerli, Amerika da bu projeksiyonu yapıyor şu anda.
* Amerika’da ortaya çıkan yeni hadiselerin yüzde 50’si Delta varyantı. AB ülkelerinde de Delta hadiselerinin Ağustos başına kadar yüzde 90’a erişeceği düşünülüyor. Türkiye’de daha erken olur lakin daha geç olmaz, Delta varyantı baskın olacak.
* Siz bütün korunma tedbirlerini bırakıp 3. doz aşımızı da olalım, Delta’ya karşı da korunuruz diye düşünürseniz hayli yanlış olur. Bütün aşılar 3 doz da olsanız 5 doz da olsanız Delta varyanta karşı kısmi müdafaa sağlıyor.
* Siz kendinizi muhafazaya devam etmediğiniz sürece, şu andaki aşılarla ne kadar aşılanırsanız aşılanın yüzde 100 müdafaa kelam konusu değil” dedi.
MRNA AŞILARI DAHA AKTİF LAKİN DÜNYANIN HER AŞIYA MUHTAÇLIĞI VAR
mRNA aşılarının varyantlara karşı daha tesirli olabileceği istikametindeki tartışmalara da değinen Prof. Dr. Akova, bu mevzuda küçük çaplı da olsa bilimsel çalışmaların yapıldığını lakin çabucak hemen kâfi seviyede katılık olmadığını, daha fazla çalışmaya muhtaçlık olduğunu söylemiş oldu.
Prof. Dr. Akova, Batı ülkeleri başta olmak üzere dünyada aşıya ulaşabilen bir bölümünün mRNA ile aşılanıp öteki bölümün aşılanamamasının, salgını bitirmenin önündeki en büyük mahzur olduğuna dikkat çekerek inaktif, mRNA ya da öbür aşılar olsun, DSÖ’nün kriterlerini sağlayan her türlü aşıya muhtaçlık olduğunu söylemiş oldu.
“HANGİ AŞI OLURSA OLSUN TOPLUMSAL BARİYER İÇİN FAYDALI”
Prof. Dr. Akova kelamlarını şöyleki sürdürdü:
* Aslında asemptomatik enfeksiyonla ilgili tertipli denetimli bir çalışma yapılmış değil. Fakat küçük çaplı çalışmalar var. O çalışmaların neticelerina nazaran asemptomatik enfeksiyonlara karşı bu aşıların (mRNA) aktifliği var deniliyor.
* İnaktif aşılar da ki yalnızca Sinovac değil öteki inaktif aşı olan Sinopharm’ın da sonuçları da 10-15 gün evvel JAMA’da yayınlandı. Orada da birebir şey kelam konusu. Bunlar asemptomatik yani yavaşça belirtili olayları engellemiyor.
* Muhtemelen taşıyıcılığı da yani hastalanmadan virüsü etrafa yaymayı da engellemiyor. Lakin şöyleki bir şey var, Batı ülkeleri şu anda aşıya fazlaca rahat erişiyor. Türkiye de o denli. Lakin dünyada hala aşılanmamış milyarlarca insan var. Afrika Kıtası’nın 1,5 milyar nüfusu olan kıtanın, yalnızca yüzde 2,5’i aşılandı.
* Bunun da yüzde sekseni Kuzey Afrika’da, yani Tunus, Cezayir Mısır, oralarda. Sahra altı Afrikası’nda, Güney Afrika’yı bir tarafa koyarsak, aşılanma oranları yüzde 1’in altında. Buralardaki toplumsal bağışıklık dediğimiz, toplumun büyük kısımlarını aşılamak için epey sayıda aşıya gereksiniminiz var.
* Bu kümeler içerisinde aşılamayı ne ile yaparsanız yapın, toplum içerisinde hastalığa bir bariyer koymuş oluyorsunuz. Önemli hastalığı mevti engellemiş oluyorsunuz.
* O etaptan daha sonra da artık asemptomatik, semptomatik enfeksiyonların fazlaca değeri kalmıyor. Yani toplumun yüzde 70’den çoksı aşılanacak olursa bunun hayli fazla bir ehemmiyeti kalmıyor.
* Lakin küçük kümelerde toplumun yüzde 10’unu aşıladınız, onların ortasında asemptomatik olup aşılıyım diye ortalığa saçanlar olduğu sürece enfeksiyon bitmez.
“TÜRKİYE’DEN DE ŞİLİ’DEKİ ÜZERE GERÇEK ÖMÜR VERİSİ ÇALIŞMASI ÇIKMALI”
Geçtiğimiz günlerde Şili’nin Sinovac aşısına dair yayınladığı yaklaşık 10,5 milyon aşılı şahsa dayanan gerçek ömür bilgilerine emsal sonuçların, Türkiye’de de çarçabuk yayın olarak yapılabileceğini vurgulayan Prof. Dr. Akova, Sıhhat Bakanlığı’nın dünyanın en yeterli elektronik takip sistemlerinden birine, e-Nabız’a sahip olmasının bu manada büyük bir avantaj olduğunu vurgulayarak, kelamlarını şöyleki noktaladı:
* Türkiye’de kesin sayısı bilmiyorum lakin sanırım 15 milyon kişi iki doz Sinovac ile aşılandı ve muhakkak bir süre takip edildi. Bu bilgiler elektronik ortamda takip ediliyor. Dünyada fazlaca az ülkede bu biçimde bir sistem var. Lakin bu bilgileri pahalandırmak, açıklamak lazım.
* Hatta şu anda Türkiye’nin varyant haritası ile birlikte bu değerlendirmeyi yapabiliriz. Şili’ye benzeri bir çalışmanın bizden çıkmaması için aslında hiç bir niye yok. Bu bahiste bir kadro eforlar sarf ediliyor, bizim üniversitemizden, benim kısmından de birtakım arkadaşlar bu çalışma kümesinin içerisindeler.
* Biz, Şili’den daha yüksek sayılardaki dataları saygın tıp mecmuaları NEJM’de ya da Lancet’te yayınlamış olabilirdik. Aslında hiç bir mani yok lakin yapılmadı. Bunu büyük bir eksiklik olarak değerlendiriyorum, bunu bir an evvel yapmamız gerekiyor. (DHA)
Türkiye’nin en büyük aşı faz çalışması olan Sinovac Faz 3 çalışmasının koordinatörlüğünü de yapan Prof. Dr. Akova, aşılanmanın tam olarak istenen seviyede olmadığı bu günlerde maske kullanmayı bırakmanın önemli bir yanılgı olduğuna değindi.
Prof. Dr. Akova kelamlarını şöyleki sürdürdü:
* Türkiye’de şu anda yapılan büyük bir yanlış var. 1 Temmuz’dan itibaren davul zurna ile tekrar eski halimize döndük.
* 2019’daki üzere, güya pandemi öncesi dönemdeymişiz üzere, maske kullanması minimumda, kalabalıklar dehşetli seviyede, yurtharicinden bilhassa Delta virüs salgını olduğu bilinen ülkelerden (Rusya olmak üzere) epeyce sayıda turist geliyor.
* O turistlerin olduğu turizm bölgelerinde de maske kullanması neredeyse yok, kapalı ortamlarda tedbirlere dikkat edilmiyor.
* Bence şu anda temel bilimsel delil, ister varyant olsun, ister yepyeni virüs olsun, hastalığa karşı en tesirli yol hala maske ve öteki korunma tedbirleri. Kalabalık ortamlarda, havalandırması olmayan ortamlarda maskesiz ve uzun müddetli bulunmak en büyük risk faktörü.
ÜÇ DOZ DA OLSANIZ VARYANTLARDA MÜDAFAA YÜZDE YÜZ DEĞİL
Şayet bu türlü tedbirlere uyulmamaya devam edilirse Delta varyantın Türkiye’de de baskın hale gelmesinin kaçınılmaz olduğuna işaret eden Prof. Dr. Akova, söyle konuştu:
* Şu anda olay sayısı 1’dir 3’tür fazlaca da kıymeti yok artık. Bayramdan daha sonra, Temmuz ayının sonuna kadar muhtemelen Türkiye’deki yaygın virüs Delta virüsü olacak. Bu mevzuda hiç bir kuşku yok. Tıpkı öngörü AB ülkeleri için de geçerli, Amerika da bu projeksiyonu yapıyor şu anda.
* Amerika’da ortaya çıkan yeni hadiselerin yüzde 50’si Delta varyantı. AB ülkelerinde de Delta hadiselerinin Ağustos başına kadar yüzde 90’a erişeceği düşünülüyor. Türkiye’de daha erken olur lakin daha geç olmaz, Delta varyantı baskın olacak.
* Siz bütün korunma tedbirlerini bırakıp 3. doz aşımızı da olalım, Delta’ya karşı da korunuruz diye düşünürseniz hayli yanlış olur. Bütün aşılar 3 doz da olsanız 5 doz da olsanız Delta varyanta karşı kısmi müdafaa sağlıyor.
* Siz kendinizi muhafazaya devam etmediğiniz sürece, şu andaki aşılarla ne kadar aşılanırsanız aşılanın yüzde 100 müdafaa kelam konusu değil” dedi.
MRNA AŞILARI DAHA AKTİF LAKİN DÜNYANIN HER AŞIYA MUHTAÇLIĞI VAR
mRNA aşılarının varyantlara karşı daha tesirli olabileceği istikametindeki tartışmalara da değinen Prof. Dr. Akova, bu mevzuda küçük çaplı da olsa bilimsel çalışmaların yapıldığını lakin çabucak hemen kâfi seviyede katılık olmadığını, daha fazla çalışmaya muhtaçlık olduğunu söylemiş oldu.
Prof. Dr. Akova, Batı ülkeleri başta olmak üzere dünyada aşıya ulaşabilen bir bölümünün mRNA ile aşılanıp öteki bölümün aşılanamamasının, salgını bitirmenin önündeki en büyük mahzur olduğuna dikkat çekerek inaktif, mRNA ya da öbür aşılar olsun, DSÖ’nün kriterlerini sağlayan her türlü aşıya muhtaçlık olduğunu söylemiş oldu.
“HANGİ AŞI OLURSA OLSUN TOPLUMSAL BARİYER İÇİN FAYDALI”
Prof. Dr. Akova kelamlarını şöyleki sürdürdü:
* Aslında asemptomatik enfeksiyonla ilgili tertipli denetimli bir çalışma yapılmış değil. Fakat küçük çaplı çalışmalar var. O çalışmaların neticelerina nazaran asemptomatik enfeksiyonlara karşı bu aşıların (mRNA) aktifliği var deniliyor.
* İnaktif aşılar da ki yalnızca Sinovac değil öteki inaktif aşı olan Sinopharm’ın da sonuçları da 10-15 gün evvel JAMA’da yayınlandı. Orada da birebir şey kelam konusu. Bunlar asemptomatik yani yavaşça belirtili olayları engellemiyor.
* Muhtemelen taşıyıcılığı da yani hastalanmadan virüsü etrafa yaymayı da engellemiyor. Lakin şöyleki bir şey var, Batı ülkeleri şu anda aşıya fazlaca rahat erişiyor. Türkiye de o denli. Lakin dünyada hala aşılanmamış milyarlarca insan var. Afrika Kıtası’nın 1,5 milyar nüfusu olan kıtanın, yalnızca yüzde 2,5’i aşılandı.
* Bunun da yüzde sekseni Kuzey Afrika’da, yani Tunus, Cezayir Mısır, oralarda. Sahra altı Afrikası’nda, Güney Afrika’yı bir tarafa koyarsak, aşılanma oranları yüzde 1’in altında. Buralardaki toplumsal bağışıklık dediğimiz, toplumun büyük kısımlarını aşılamak için epey sayıda aşıya gereksiniminiz var.
* Bu kümeler içerisinde aşılamayı ne ile yaparsanız yapın, toplum içerisinde hastalığa bir bariyer koymuş oluyorsunuz. Önemli hastalığı mevti engellemiş oluyorsunuz.
* O etaptan daha sonra da artık asemptomatik, semptomatik enfeksiyonların fazlaca değeri kalmıyor. Yani toplumun yüzde 70’den çoksı aşılanacak olursa bunun hayli fazla bir ehemmiyeti kalmıyor.
* Lakin küçük kümelerde toplumun yüzde 10’unu aşıladınız, onların ortasında asemptomatik olup aşılıyım diye ortalığa saçanlar olduğu sürece enfeksiyon bitmez.
“TÜRKİYE’DEN DE ŞİLİ’DEKİ ÜZERE GERÇEK ÖMÜR VERİSİ ÇALIŞMASI ÇIKMALI”
Geçtiğimiz günlerde Şili’nin Sinovac aşısına dair yayınladığı yaklaşık 10,5 milyon aşılı şahsa dayanan gerçek ömür bilgilerine emsal sonuçların, Türkiye’de de çarçabuk yayın olarak yapılabileceğini vurgulayan Prof. Dr. Akova, Sıhhat Bakanlığı’nın dünyanın en yeterli elektronik takip sistemlerinden birine, e-Nabız’a sahip olmasının bu manada büyük bir avantaj olduğunu vurgulayarak, kelamlarını şöyleki noktaladı:
* Türkiye’de kesin sayısı bilmiyorum lakin sanırım 15 milyon kişi iki doz Sinovac ile aşılandı ve muhakkak bir süre takip edildi. Bu bilgiler elektronik ortamda takip ediliyor. Dünyada fazlaca az ülkede bu biçimde bir sistem var. Lakin bu bilgileri pahalandırmak, açıklamak lazım.
* Hatta şu anda Türkiye’nin varyant haritası ile birlikte bu değerlendirmeyi yapabiliriz. Şili’ye benzeri bir çalışmanın bizden çıkmaması için aslında hiç bir niye yok. Bu bahiste bir kadro eforlar sarf ediliyor, bizim üniversitemizden, benim kısmından de birtakım arkadaşlar bu çalışma kümesinin içerisindeler.
* Biz, Şili’den daha yüksek sayılardaki dataları saygın tıp mecmuaları NEJM’de ya da Lancet’te yayınlamış olabilirdik. Aslında hiç bir mani yok lakin yapılmadı. Bunu büyük bir eksiklik olarak değerlendiriyorum, bunu bir an evvel yapmamız gerekiyor. (DHA)