Son günlerde bilhassa oyuncu Oya Aydoğan’ın yemek yerken boğazına takılan parçayı çıkarırken kendini hayli zorlaması kararı aort damarının yırtılması aort damarının niye ve nasıl yırtılabileceğiyle ilgili soruları gündeme getirdi.
Aort damarı nedir ve niye yırtılır?
Aort damarı, kanı tüm bedene taşıyan en büyük atar damar olup söz manası eski Yunanaca’dan gelen ” Üst Çıkan” manasına gelmektedir. Kalpten çıktıktan daha sonra uzunluğuna yanlışsız üst seyrettikten daha sonra göğüs gerisinden aşağı dönerek karın bölgesine kadar ilerleme gösterir. Aort o denli bir damardır ki birdenbire yırtılması süratlice vefata götürebildiği üzere şayet yırtılma süreci daha yavaş ilerlediyse acil müdahale mümkün olabilmektedir. Burada tabloyu belireyen en değerli etken ” sürecin ilerleme suratı ve zaman” dır. Aort damarı yırtılması bizatihi geliştiyse; yani travma sebepli değilse, çoğunlukla aort damarında anevrizma ( yer yer genişleme) sebebiyle olmaktadır. Anevrizma dediğimiz genişlemeler aortun seyri boyunca rastgele bir kısmında görülebilmekle birlikte en sık karın bölgesinde görülür. Lakin bir aort anevrizmasının patlayarak yırtılmasının (rüptür) aort damarının içten yırtılmasından (diseksiyon) farklı bir durum olduğunu da belirtmek gereklidir. Aort damarında anevrizma vakit içinde büyüme gösterse de bedende belirti veren bir durum olmadığı için birden fazla vakit varlığı bilinmemektedir ve yırtılma birinci bulgu olarak karşımıza çıkabilmektedir. Fakat poliklinikte muayeneye gelen hastalarda yapılan değerlendirmelerde bilhassa görüntüleme süreçlerinde saptanabilmektedir. Yani aort hastalıklarında en değerli husus vaktinde teşhistir.
Aort yırtılmasında risk faktörleri nelerdir?
Aort damarında anevrizmanın varlığı yırtılma için bir risk faktörüdür. Çoğunlukla altta yatan sebep ”damar sertliğidir”. Bu niçinle yaş ilerledikçe görülme sıklığı artar. Aortun genişliği ne kadar fazlaysa yırtılma riski de o kadar fazladır. Erkeklerde epey daha sık görülmektedir. Sigara , hipertansiyon ve doğuştan iki yapraklı aort kapak olması (normalde üç yapraklıdır), doğuştan elastik dokuda gevşeklikle giden genetik hastalık olması ( Marfan sendromu) ek risk faktörleridir. Bilhassa denetimsiz hipertansiyonu olan hastalarda aort damarında genişleme çoğunlukla saptanan bulgulardan olup ani yükselmeler de aort yırtılmasına en sık sebep olan durumdur.Bu niçinle hipertansiyon teşhisli hastaların tansiyon takiplerine dikkat etmeleri çok kıymetlidir.
Aort damarı yırtılırsa hastada neler olabilir?
Aort damarının yırtılması birden fazla vakit acil bir durumdur. Yırtılan bölgeye ve yırtılma tipine bakılırsa aciliyet değişebilmekle bir arada kalbe daha yakın bölgelerde yırtılması çoğunlukla kalp krizi formunda tablo oluştururken karın bölgesine yanlışsız olan yırtıklar şiddetli karın ağrısıyla giden tablolar oluşturabilir. Kalbe yakın olan göğüs bölgesindeki yırtıklar hayati tehlikenin yüksek olduğu hadiselerdir ve çoğunlukla mevtle sonuçlanır.
Hastaların takip ve tedavisi nasıl yapılmaktadır?
Aort damarında genişleme saptadığımız hastaları çoklukla yıllık takibe almaktayız. Yıllık genişleme suratı anevrizmanın ilerleyişi hakkında bilgi vermektedir. Duruma bakılırsa yakın takip gerektiği düşünülüyorsa 6 aylık takipler de yapılabilmektedir. Aort anevrizması saptandığında damar basıncını korumak için ilaç tedavisi başlanmaktadır. Operasyon vakit içindemasında sıklıkla anevrizmanın karın bölgesi için 5 santim, göğüs bölgesi için 5,5 santim civarına ulaşmasını bekliyoruz.
Anevrizmanın ameliyatları nasıl olmaktadır?
Anevrizma bölgesine göre açık yahut kapalı tekniklerle operasyon yapılmaktadır. Açık teknikte cerrahi olarak anevrizmanın olduğu bölge kesilerek yapay damar yerleştirilmektedir. Kapalı teknikte ise anevrizmanın olduğu aort kısmına stentli bir yapay damar yerleştirilere stent açılmaktadır ki buna da ‘Endovasküler ‘ prosedür diyoruz. Lakin şunu da belirtmek gerekir ki; her hastaya kapalı teknik olan ‘Endovasküler ‘ operasyon yapılamamaktadır, zira hastaya hangi yolun daha uygun olacağı değerlendirilip karar verilmektedir.
Aort hastalıkları açısından hastalar nelere dikkat etmelidir?
Bu süreçte hastanın dikkat etmesi gereken en değerli şey tansiyonunun denetim altında olmasıdır. Tansiyonun denetimsiz olması ve ani yükselmeler aortun yırtılmasına sebep olan en değerli tehlike olduğu için her hastanın tansiyon bedelleri ve ömür şekli konusunda şuurlu olması gerekmektedir.
Hastaların tabip denetim ve teklifleri daha sonrası tempolu yürüyüş ile hafifçe-orta şiddette antrenmanlar yapması desteklenmelidir lakin yük idmanları üzere şiddetli ıkınma gerektiren durumlardan hastaların kaçınması gerekmektedir.
Aort damarı nedir ve niye yırtılır?
Aort damarı, kanı tüm bedene taşıyan en büyük atar damar olup söz manası eski Yunanaca’dan gelen ” Üst Çıkan” manasına gelmektedir. Kalpten çıktıktan daha sonra uzunluğuna yanlışsız üst seyrettikten daha sonra göğüs gerisinden aşağı dönerek karın bölgesine kadar ilerleme gösterir. Aort o denli bir damardır ki birdenbire yırtılması süratlice vefata götürebildiği üzere şayet yırtılma süreci daha yavaş ilerlediyse acil müdahale mümkün olabilmektedir. Burada tabloyu belireyen en değerli etken ” sürecin ilerleme suratı ve zaman” dır. Aort damarı yırtılması bizatihi geliştiyse; yani travma sebepli değilse, çoğunlukla aort damarında anevrizma ( yer yer genişleme) sebebiyle olmaktadır. Anevrizma dediğimiz genişlemeler aortun seyri boyunca rastgele bir kısmında görülebilmekle birlikte en sık karın bölgesinde görülür. Lakin bir aort anevrizmasının patlayarak yırtılmasının (rüptür) aort damarının içten yırtılmasından (diseksiyon) farklı bir durum olduğunu da belirtmek gereklidir. Aort damarında anevrizma vakit içinde büyüme gösterse de bedende belirti veren bir durum olmadığı için birden fazla vakit varlığı bilinmemektedir ve yırtılma birinci bulgu olarak karşımıza çıkabilmektedir. Fakat poliklinikte muayeneye gelen hastalarda yapılan değerlendirmelerde bilhassa görüntüleme süreçlerinde saptanabilmektedir. Yani aort hastalıklarında en değerli husus vaktinde teşhistir.
Aort yırtılmasında risk faktörleri nelerdir?
Aort damarında anevrizmanın varlığı yırtılma için bir risk faktörüdür. Çoğunlukla altta yatan sebep ”damar sertliğidir”. Bu niçinle yaş ilerledikçe görülme sıklığı artar. Aortun genişliği ne kadar fazlaysa yırtılma riski de o kadar fazladır. Erkeklerde epey daha sık görülmektedir. Sigara , hipertansiyon ve doğuştan iki yapraklı aort kapak olması (normalde üç yapraklıdır), doğuştan elastik dokuda gevşeklikle giden genetik hastalık olması ( Marfan sendromu) ek risk faktörleridir. Bilhassa denetimsiz hipertansiyonu olan hastalarda aort damarında genişleme çoğunlukla saptanan bulgulardan olup ani yükselmeler de aort yırtılmasına en sık sebep olan durumdur.Bu niçinle hipertansiyon teşhisli hastaların tansiyon takiplerine dikkat etmeleri çok kıymetlidir.
Aort damarı yırtılırsa hastada neler olabilir?
Aort damarının yırtılması birden fazla vakit acil bir durumdur. Yırtılan bölgeye ve yırtılma tipine bakılırsa aciliyet değişebilmekle bir arada kalbe daha yakın bölgelerde yırtılması çoğunlukla kalp krizi formunda tablo oluştururken karın bölgesine yanlışsız olan yırtıklar şiddetli karın ağrısıyla giden tablolar oluşturabilir. Kalbe yakın olan göğüs bölgesindeki yırtıklar hayati tehlikenin yüksek olduğu hadiselerdir ve çoğunlukla mevtle sonuçlanır.
Hastaların takip ve tedavisi nasıl yapılmaktadır?
Aort damarında genişleme saptadığımız hastaları çoklukla yıllık takibe almaktayız. Yıllık genişleme suratı anevrizmanın ilerleyişi hakkında bilgi vermektedir. Duruma bakılırsa yakın takip gerektiği düşünülüyorsa 6 aylık takipler de yapılabilmektedir. Aort anevrizması saptandığında damar basıncını korumak için ilaç tedavisi başlanmaktadır. Operasyon vakit içindemasında sıklıkla anevrizmanın karın bölgesi için 5 santim, göğüs bölgesi için 5,5 santim civarına ulaşmasını bekliyoruz.
Anevrizmanın ameliyatları nasıl olmaktadır?
Anevrizma bölgesine göre açık yahut kapalı tekniklerle operasyon yapılmaktadır. Açık teknikte cerrahi olarak anevrizmanın olduğu bölge kesilerek yapay damar yerleştirilmektedir. Kapalı teknikte ise anevrizmanın olduğu aort kısmına stentli bir yapay damar yerleştirilere stent açılmaktadır ki buna da ‘Endovasküler ‘ prosedür diyoruz. Lakin şunu da belirtmek gerekir ki; her hastaya kapalı teknik olan ‘Endovasküler ‘ operasyon yapılamamaktadır, zira hastaya hangi yolun daha uygun olacağı değerlendirilip karar verilmektedir.
Aort hastalıkları açısından hastalar nelere dikkat etmelidir?
Bu süreçte hastanın dikkat etmesi gereken en değerli şey tansiyonunun denetim altında olmasıdır. Tansiyonun denetimsiz olması ve ani yükselmeler aortun yırtılmasına sebep olan en değerli tehlike olduğu için her hastanın tansiyon bedelleri ve ömür şekli konusunda şuurlu olması gerekmektedir.
Hastaların tabip denetim ve teklifleri daha sonrası tempolu yürüyüş ile hafifçe-orta şiddette antrenmanlar yapması desteklenmelidir lakin yük idmanları üzere şiddetli ıkınma gerektiren durumlardan hastaların kaçınması gerekmektedir.