Yeni bir dalga mı yoksa strateji yanlışı mı? COVID hadiseleri bir daha artıyor
Pandemide sona yaklaşıyoruz derken bir fazlaca ülke başladığı noktaya dönmeye başladı. Avustralya, Çin, Amerika, İngiltere, İzlanda üzere birbirinden farklı bir fazlaca ülke farklı stratejiler izleyerek virüsle savaşmaya çalışıyor. Buna karşın virüsün yayılmasını engellemede çabucak hemen kimse tam manasıyla bir muvaffakiyete ulaşmış değil. Uzmanlar ise pandeminin çabucak hemen bitmediği konusunda tüm ülkeleri uyarıyor.
Britanyalılar, corona virüsü kısıtlamalarıyla geçen uzun bir kışın akabinde gece kulüplerinde soluğu almaya başlarken, Avustralya ve Çin’deki milyonlarca insan bir daha karantinada. Malezya, Tayland ve Endonezya’daki sıhhat sistemleri alarm veriyor. Geçen yıl yalnızca bir avuç olay bildiren Pasifik adası Fiji üzere ülkeler, artık büyük bir salgınla gayret ediyor.
SIKI TEDBİRLERE KARŞIN HADİSELER ARTIYOR
Bilhassa hudutlarını yabancılara kapatan, gelenlere sıkı karantina kuralları uygulayan, son derece katı test ve izleme siyasetleri benimseyen Asya-Pasifik üzere ülkelerde olayların artışa geçmesi şaşkınlık yarattı.
Yeni salgınlar, Çin ve Avustralya’nın tercih ettiği ve sıkı tedbirlerle olay olmamasını sağlayan sıfır COVID stratejisini zorluyor. Ayrıyeten yaklaşımın ne kadar sürdürülebilir olduğu konusunda daha büyük bir tartışmaya yol açıyor.
Uzmanlar, sıfır COVID yaklaşımından uzaklaşmanın, Yeni Zelanda ve Hong Kong üzere bölgelerin eninde sonunda yapmak zorunda kalacağı bir değişiklik olduğunu söylüyor. Hong Kong, pandeminin başlangıcından bu yana yaklaşık 12.000 hadise bildirirken, Yeni Zelanda 2.880’den çok hadise bildirdi ve şu anda onaylanmış rastgele bir mahallî olay da bulunmuyor.
Hong Kong Üniversitesi’nde doçent olan Karen A. Grépin, “Sıfır COVID stratejisi, son 18 ayda dünyanın kimi bölgelerinde açıkça başarılı oldu. Artık seçim şu: İnsanların ölmesine ne vakit müsaade vermeye başlayacaksınız? Kusursuz bir geçiş olmayacak, nüfusun bir kısmı bunu alacak ve ölecek” diyor.
SIFIR COVID HAKİKAT BİR STRATEJİ Mİ?
Avrupa ve ABD’de COVID-19 yaygınken, Çin ve Avustralya üzere ülkeler sıfır mahallî COVID stratejisini benimsediler. Bunun için de ekonomik olarak önemli bir kaybı gözden çıkardılar. Örneğin, Yeni Zelanda ve Pasifik adaları üzere turizme bağımlı ülkelerin seyahat sanayileri büyük bir darbe aldı. Sonlu uçuşlar ve karantina alanları niçiniyle binlerce Avustralyalı konutuna geri dönemedi ve denizaşırı ülkelere gidemediler.
Bu stratejinin hem de büyük bir yararı da vardı. Çin ve Avustralya, ABD ve İngiltere’deki felaketi asla görmedi. Grépin, “Asya-Pasifik ülkeleri, genel olarak, COVID’e karşılık olarak inanılmaz derecede başarılı bir pandemi devri geçirdi. Bu bölgede benimsenen stratejilerin âlâ olmadığını söylemek epeyce güç olur” dedi.
DELTA VARYANTI MAHZUR VE KAPANMA TANIMIYOR
Singapur Ulusal Üniversite Hastanesi’nde bulaşıcı hastalıklar profesörü olan Dale Fisher ise Avustralya ve Çin’in sonların kapatılmasına odaklandığını ve kitlesel testler yardımıyla de hadiseleri süratle takip ettiklerini söylemiş oldu. Lakin su çiçeği kadar bulaşıcı olduğu varsayım edilen ve Wuhan’da birinci tanımlanan özgün suştan yüzde 60 ila 200 daha bulaşıcı olduğu varsayım edilen Delta bu stratejiye adeta meydan okudu.
Delta, Avustralya’yı tesiri altına aldığında, ülkenin stratejisindeki büyük bir yanılgıyı ortaya çıkardı: Aşı sorunu. Öbür ülkeler bu yılın başlarında aşılar piyasaya sürüldüğünde taleplerini belirtirken, Avustralya önderi hiç tez etmedi.
Geçen haftaya kadar 25 milyonluk ülkenin yalnızca yüzde 17’si büsbütün aşılanmıştı. halbuki ki pandemide Avustralya’ya bakılırsa büyük felaketler yaşayan Birleşik Krallık’ta aşılama oranı yüzde 58, ABD’de ise yüzde 50.
Sydney Üniversitesi Halk Sıhhati Okulu’nda profesör olan Alexandra Martiniuk, “Bu, büyük bir yanılgıydı. Yani, aşılanmış epeyce az insanın ve epey tehlikeli bir varyantın olduğu bu konumda sıkışıp kaldık” dedi.
DELTA ÖBÜR ÜLKELERDE DE GÖRÜLECEK
Fisher, Delta salgınlarının muhtemelen Yeni Zelanda üzere şimdiye kadar bunu yaşamamış öbür ülkelerde de görüleceğini söylemiş oldu. Fisher, “COVID olayı olmasa bile ülkenizde aşı yapılması için birebir aciliyeti yaşıyor olmalısınız. Her ülke sonlarında hadise varmış üzere davranmalı ve en azından içeride maske takmalı, toplantıları sınırlanmalı. Birileri salgının artık bittiğini düşünüyorsa yanılıyor. Herkes bununla yüzleşmeli ve bu gerçekle yaşamalı.”
ÇARPICI İZLANDA ÖRNEĞİ
Profesör Fisher üzere bir epey uzman aşılamanın ehemmiyetini vurgularken şaşırtan bir örnek İzlanda’dan geliyor. Ülkede yükse aşılama oranına karşın COVID hadiseleri görülmeye ve hatta artmaya devam ediyor.
Çin ve Avustralya salgını, katı uygulamalarla ve dışarıya kendini kapatarak atlatırken bir fazlaca uzman bu uygulamaların aşı olmadan uzun vadede tesirli olmayacağına dikkat çekmişti. Bu iki ülkenin bilakis aşılama oranı yüksek olan İzlanda’daki hadise sayılarının yükselişe geçmesi yeni soru işaretlerine niye oluyor.
İzlanda’da 16 yaş ve üzeri bayanların yüzde 96’sı ve adamların yüzde 90’ı en az bir doz COVID-19 aşısı almış durumdalar. bir daha de testler, Delta varyantının başlamasıyla bir arada telaş verici bir biçimde COVID-19 enfeksiyonunun meydana geldiğini gösteriyor.
Aşılama oranlarının daha düşük olduğu ABD’de yetkililer, virüsün yayılmasını “aşılanmayanların salgını” olarak nitelemişlerdi. Fakat İzlanda’daki aşılı insan sayısı göz önüne alındığında, ada ülkesinde şu anda aşılılarda aşısızlardan daha fazla COVID-19 olayı görüyor.
SÜRÜ BAĞIŞIKLIĞINI GARANTİ ETMİYOR LAKİN VEFAT ORANLARINI DÜŞÜRÜYOR
Pandemi başladığından beri İzlanda’da 8,738 enfeksiyon ve 30 corona virüsü ile ilgili vefat bildirildi. Ülke virüsü nispeten uygun denetim etmeyi başardı ve 2021’de 25 Mayıs’ta sırf bir vefat bildirdi.
Datalar, virüse yakalanan aşılı bireylerin ekseriyetle önemli bir hastalık geçirmeden güzelleştiğini gösteriyor. İzlanda, tesirli bir aşı uygulamasının sürü bağışıklığını garanti etmediğini, fakat hastaneye yatışları ve vefatları nasıl önlediğini gösteren bir hadise çalışması sunuyor.
AŞILAR ÖLMEMİZİ ENGELLEMEK İÇİN TASARLANDI
Nashville’deki Vanderbilt Üniversitesi’nden enfeksiyon hastalıkları uzmanı William Schaffner, “Aşılar bizi hastaniçin uzak tutmak ve ölmemizi engellemek için tasarlandı. Aşının tüm emeli buydu ve beklediğimizden daha da başarılı oldular” diyor.
Aşıların müdafaaları yaşa ve altta yatan sıhhate bağlı olarak bireyden şahsa farklılık gösteriyor. Yaş yahut sıhhat durumu niçiniyle zayıflamış bağışıklık işlevine sahip şahıslar bir daha de önemli biçimde hastalanabilir ve fazlaca nadir durumlarda aşılamadan daha sonra ölebilirler.
Yakın tarihindeki bir araştırmaya göre, beşerler Delta ile enfekte olduklarında, virüsün evvelki sürümlerine kıyasla yaklaşık 1000 kat daha fazla virüs taşıyorlar. Tüm bu virüs, aşılardan gelen kuvvetli müdafaayı bile alt edebiliyor.
Artan olay sayıları uzmanları yeni araştırmalar yapmaya iterken hem aşılamanın birebir vakitte kısıtlamaların makul bir düzeyde devam etmesi gerektiğine dikkat çekiliyor. Minnesota Üniversitesi Enfeksiyon Hastalıkları Araştırma ve Siyaset Merkezi Yöneticisi Michael Osterholm “Üç ay evvel, toplumda virüse fazlaca daha az maruz kalındığı için hadiseler bu kadar artmıyordu” diyor ve olağanlaşmanın getirdiği olumsuzluğu vurguluyor.
PEKALA TÜRKİYE NE DURUMDA?
11 Mart 2020’de birinci COVID olayını bildiren Türkiye’de de sıkı tedbirler ve aşılama salgınla gayrette öne çıktı. 11 Mart’ta birinci hadisenin açıklamasından daha sonra 12 Mart’ta kademeli olarak kısıtlama kararları alınmaya başlandı. 70’e yakın ülkeye uçuş yasağı geldi, eğitim-öğretime orta verildi, tüm spor karşılaşmaları ertelendi, yurt haricinden gelenler öğrenci yurtlarında karantinaya alındı.
Alınan sıkı tedbirlerle denetim altına alınan salgında 1 Temmuz prestijiyle olağanlaşma adımları atılmaya başlandı. 1 Temmuz 2021’de bildirilen olay sayısı 5.288’ken 42 kişi de hayatını kaybetti. 9 Ağustos 2021’de ise 23 bin 731 yeni olay ve 117 mevt bildirildi.
Aşılama oranları ise birinci doz Türkiye ortalaması yüzde 67.89, ikinci doz ortalaması yüzde 47.75; birinci, ikinci ve üçüncü doz toplamı ise 77 milyon 552 bin 661 olarak paylaşıldı.
DELTA KORKUSU OFİSE DÖNÜŞLERİ DE ERTELETTİ
Hadiselerin artmasıyla birlikte, ofise dönüş kararlarını açıklayan bir epeyce şirket ertelemeye gittiğini deklare etti.
Haziran ayı sonlarında, yemek hizmetleri ve tesis idaresi şirketi Sodexo, maske kılavuzunu güncelleyerek tüm çalışanların aşılı olsalar bile maske takmaya devam etmelerini tavsiye etti.
Netflix Inc. İdare Konseyi Lideri ve CEO’su Reed Hastings, yayın devinin 9.000 çalışanını ofise beklediğini belirtmişti. Hastings geçen sonbaharda The Wall Street Journal ile yaptığı röportajda, “Özellikle memleketler arası alanda bir ortaya gelememek büsbütün olumsuz bir durum” dedi.
Hastings’in görüşleri yumuşamamasına ve insanların geri dönmesini istemesine karşın, akış devi geri dönüşü zarurî kılmadı. Hastings ile çalışanlar, onun bir ofisi olmadığını ve şirketin yerleşkelerinde dolaşırken çalışanlarıyla yüz yüze irtibat kurmaktan keyif aldığını belirtiyor. Fakat öteki biroldukca şirket üzere Netflix de virüse yakalanmaktan kaygı duyan bireylere karşı hassas davranıyor.
Alıntıdır
Pandemide sona yaklaşıyoruz derken bir fazlaca ülke başladığı noktaya dönmeye başladı. Avustralya, Çin, Amerika, İngiltere, İzlanda üzere birbirinden farklı bir fazlaca ülke farklı stratejiler izleyerek virüsle savaşmaya çalışıyor. Buna karşın virüsün yayılmasını engellemede çabucak hemen kimse tam manasıyla bir muvaffakiyete ulaşmış değil. Uzmanlar ise pandeminin çabucak hemen bitmediği konusunda tüm ülkeleri uyarıyor.
Britanyalılar, corona virüsü kısıtlamalarıyla geçen uzun bir kışın akabinde gece kulüplerinde soluğu almaya başlarken, Avustralya ve Çin’deki milyonlarca insan bir daha karantinada. Malezya, Tayland ve Endonezya’daki sıhhat sistemleri alarm veriyor. Geçen yıl yalnızca bir avuç olay bildiren Pasifik adası Fiji üzere ülkeler, artık büyük bir salgınla gayret ediyor.
SIKI TEDBİRLERE KARŞIN HADİSELER ARTIYOR
Bilhassa hudutlarını yabancılara kapatan, gelenlere sıkı karantina kuralları uygulayan, son derece katı test ve izleme siyasetleri benimseyen Asya-Pasifik üzere ülkelerde olayların artışa geçmesi şaşkınlık yarattı.
Yeni salgınlar, Çin ve Avustralya’nın tercih ettiği ve sıkı tedbirlerle olay olmamasını sağlayan sıfır COVID stratejisini zorluyor. Ayrıyeten yaklaşımın ne kadar sürdürülebilir olduğu konusunda daha büyük bir tartışmaya yol açıyor.
Uzmanlar, sıfır COVID yaklaşımından uzaklaşmanın, Yeni Zelanda ve Hong Kong üzere bölgelerin eninde sonunda yapmak zorunda kalacağı bir değişiklik olduğunu söylüyor. Hong Kong, pandeminin başlangıcından bu yana yaklaşık 12.000 hadise bildirirken, Yeni Zelanda 2.880’den çok hadise bildirdi ve şu anda onaylanmış rastgele bir mahallî olay da bulunmuyor.
Hong Kong Üniversitesi’nde doçent olan Karen A. Grépin, “Sıfır COVID stratejisi, son 18 ayda dünyanın kimi bölgelerinde açıkça başarılı oldu. Artık seçim şu: İnsanların ölmesine ne vakit müsaade vermeye başlayacaksınız? Kusursuz bir geçiş olmayacak, nüfusun bir kısmı bunu alacak ve ölecek” diyor.
SIFIR COVID HAKİKAT BİR STRATEJİ Mİ?
Avrupa ve ABD’de COVID-19 yaygınken, Çin ve Avustralya üzere ülkeler sıfır mahallî COVID stratejisini benimsediler. Bunun için de ekonomik olarak önemli bir kaybı gözden çıkardılar. Örneğin, Yeni Zelanda ve Pasifik adaları üzere turizme bağımlı ülkelerin seyahat sanayileri büyük bir darbe aldı. Sonlu uçuşlar ve karantina alanları niçiniyle binlerce Avustralyalı konutuna geri dönemedi ve denizaşırı ülkelere gidemediler.
Bu stratejinin hem de büyük bir yararı da vardı. Çin ve Avustralya, ABD ve İngiltere’deki felaketi asla görmedi. Grépin, “Asya-Pasifik ülkeleri, genel olarak, COVID’e karşılık olarak inanılmaz derecede başarılı bir pandemi devri geçirdi. Bu bölgede benimsenen stratejilerin âlâ olmadığını söylemek epeyce güç olur” dedi.
DELTA VARYANTI MAHZUR VE KAPANMA TANIMIYOR
Singapur Ulusal Üniversite Hastanesi’nde bulaşıcı hastalıklar profesörü olan Dale Fisher ise Avustralya ve Çin’in sonların kapatılmasına odaklandığını ve kitlesel testler yardımıyla de hadiseleri süratle takip ettiklerini söylemiş oldu. Lakin su çiçeği kadar bulaşıcı olduğu varsayım edilen ve Wuhan’da birinci tanımlanan özgün suştan yüzde 60 ila 200 daha bulaşıcı olduğu varsayım edilen Delta bu stratejiye adeta meydan okudu.
Delta, Avustralya’yı tesiri altına aldığında, ülkenin stratejisindeki büyük bir yanılgıyı ortaya çıkardı: Aşı sorunu. Öbür ülkeler bu yılın başlarında aşılar piyasaya sürüldüğünde taleplerini belirtirken, Avustralya önderi hiç tez etmedi.
Geçen haftaya kadar 25 milyonluk ülkenin yalnızca yüzde 17’si büsbütün aşılanmıştı. halbuki ki pandemide Avustralya’ya bakılırsa büyük felaketler yaşayan Birleşik Krallık’ta aşılama oranı yüzde 58, ABD’de ise yüzde 50.
Sydney Üniversitesi Halk Sıhhati Okulu’nda profesör olan Alexandra Martiniuk, “Bu, büyük bir yanılgıydı. Yani, aşılanmış epeyce az insanın ve epey tehlikeli bir varyantın olduğu bu konumda sıkışıp kaldık” dedi.
DELTA ÖBÜR ÜLKELERDE DE GÖRÜLECEK
Fisher, Delta salgınlarının muhtemelen Yeni Zelanda üzere şimdiye kadar bunu yaşamamış öbür ülkelerde de görüleceğini söylemiş oldu. Fisher, “COVID olayı olmasa bile ülkenizde aşı yapılması için birebir aciliyeti yaşıyor olmalısınız. Her ülke sonlarında hadise varmış üzere davranmalı ve en azından içeride maske takmalı, toplantıları sınırlanmalı. Birileri salgının artık bittiğini düşünüyorsa yanılıyor. Herkes bununla yüzleşmeli ve bu gerçekle yaşamalı.”
ÇARPICI İZLANDA ÖRNEĞİ
Profesör Fisher üzere bir epey uzman aşılamanın ehemmiyetini vurgularken şaşırtan bir örnek İzlanda’dan geliyor. Ülkede yükse aşılama oranına karşın COVID hadiseleri görülmeye ve hatta artmaya devam ediyor.
Çin ve Avustralya salgını, katı uygulamalarla ve dışarıya kendini kapatarak atlatırken bir fazlaca uzman bu uygulamaların aşı olmadan uzun vadede tesirli olmayacağına dikkat çekmişti. Bu iki ülkenin bilakis aşılama oranı yüksek olan İzlanda’daki hadise sayılarının yükselişe geçmesi yeni soru işaretlerine niye oluyor.
İzlanda’da 16 yaş ve üzeri bayanların yüzde 96’sı ve adamların yüzde 90’ı en az bir doz COVID-19 aşısı almış durumdalar. bir daha de testler, Delta varyantının başlamasıyla bir arada telaş verici bir biçimde COVID-19 enfeksiyonunun meydana geldiğini gösteriyor.
Aşılama oranlarının daha düşük olduğu ABD’de yetkililer, virüsün yayılmasını “aşılanmayanların salgını” olarak nitelemişlerdi. Fakat İzlanda’daki aşılı insan sayısı göz önüne alındığında, ada ülkesinde şu anda aşılılarda aşısızlardan daha fazla COVID-19 olayı görüyor.
SÜRÜ BAĞIŞIKLIĞINI GARANTİ ETMİYOR LAKİN VEFAT ORANLARINI DÜŞÜRÜYOR
Pandemi başladığından beri İzlanda’da 8,738 enfeksiyon ve 30 corona virüsü ile ilgili vefat bildirildi. Ülke virüsü nispeten uygun denetim etmeyi başardı ve 2021’de 25 Mayıs’ta sırf bir vefat bildirdi.
Datalar, virüse yakalanan aşılı bireylerin ekseriyetle önemli bir hastalık geçirmeden güzelleştiğini gösteriyor. İzlanda, tesirli bir aşı uygulamasının sürü bağışıklığını garanti etmediğini, fakat hastaneye yatışları ve vefatları nasıl önlediğini gösteren bir hadise çalışması sunuyor.
AŞILAR ÖLMEMİZİ ENGELLEMEK İÇİN TASARLANDI
Nashville’deki Vanderbilt Üniversitesi’nden enfeksiyon hastalıkları uzmanı William Schaffner, “Aşılar bizi hastaniçin uzak tutmak ve ölmemizi engellemek için tasarlandı. Aşının tüm emeli buydu ve beklediğimizden daha da başarılı oldular” diyor.
Aşıların müdafaaları yaşa ve altta yatan sıhhate bağlı olarak bireyden şahsa farklılık gösteriyor. Yaş yahut sıhhat durumu niçiniyle zayıflamış bağışıklık işlevine sahip şahıslar bir daha de önemli biçimde hastalanabilir ve fazlaca nadir durumlarda aşılamadan daha sonra ölebilirler.
Yakın tarihindeki bir araştırmaya göre, beşerler Delta ile enfekte olduklarında, virüsün evvelki sürümlerine kıyasla yaklaşık 1000 kat daha fazla virüs taşıyorlar. Tüm bu virüs, aşılardan gelen kuvvetli müdafaayı bile alt edebiliyor.
Artan olay sayıları uzmanları yeni araştırmalar yapmaya iterken hem aşılamanın birebir vakitte kısıtlamaların makul bir düzeyde devam etmesi gerektiğine dikkat çekiliyor. Minnesota Üniversitesi Enfeksiyon Hastalıkları Araştırma ve Siyaset Merkezi Yöneticisi Michael Osterholm “Üç ay evvel, toplumda virüse fazlaca daha az maruz kalındığı için hadiseler bu kadar artmıyordu” diyor ve olağanlaşmanın getirdiği olumsuzluğu vurguluyor.
PEKALA TÜRKİYE NE DURUMDA?
11 Mart 2020’de birinci COVID olayını bildiren Türkiye’de de sıkı tedbirler ve aşılama salgınla gayrette öne çıktı. 11 Mart’ta birinci hadisenin açıklamasından daha sonra 12 Mart’ta kademeli olarak kısıtlama kararları alınmaya başlandı. 70’e yakın ülkeye uçuş yasağı geldi, eğitim-öğretime orta verildi, tüm spor karşılaşmaları ertelendi, yurt haricinden gelenler öğrenci yurtlarında karantinaya alındı.
Alınan sıkı tedbirlerle denetim altına alınan salgında 1 Temmuz prestijiyle olağanlaşma adımları atılmaya başlandı. 1 Temmuz 2021’de bildirilen olay sayısı 5.288’ken 42 kişi de hayatını kaybetti. 9 Ağustos 2021’de ise 23 bin 731 yeni olay ve 117 mevt bildirildi.
Aşılama oranları ise birinci doz Türkiye ortalaması yüzde 67.89, ikinci doz ortalaması yüzde 47.75; birinci, ikinci ve üçüncü doz toplamı ise 77 milyon 552 bin 661 olarak paylaşıldı.
DELTA KORKUSU OFİSE DÖNÜŞLERİ DE ERTELETTİ
Hadiselerin artmasıyla birlikte, ofise dönüş kararlarını açıklayan bir epeyce şirket ertelemeye gittiğini deklare etti.
Haziran ayı sonlarında, yemek hizmetleri ve tesis idaresi şirketi Sodexo, maske kılavuzunu güncelleyerek tüm çalışanların aşılı olsalar bile maske takmaya devam etmelerini tavsiye etti.
Netflix Inc. İdare Konseyi Lideri ve CEO’su Reed Hastings, yayın devinin 9.000 çalışanını ofise beklediğini belirtmişti. Hastings geçen sonbaharda The Wall Street Journal ile yaptığı röportajda, “Özellikle memleketler arası alanda bir ortaya gelememek büsbütün olumsuz bir durum” dedi.
Hastings’in görüşleri yumuşamamasına ve insanların geri dönmesini istemesine karşın, akış devi geri dönüşü zarurî kılmadı. Hastings ile çalışanlar, onun bir ofisi olmadığını ve şirketin yerleşkelerinde dolaşırken çalışanlarıyla yüz yüze irtibat kurmaktan keyif aldığını belirtiyor. Fakat öteki biroldukca şirket üzere Netflix de virüse yakalanmaktan kaygı duyan bireylere karşı hassas davranıyor.
Alıntıdır